Sterylizacja narzędzi chirurgicznych to proces przygotowujący je do ponownego użycia. Aby doprowadzić je do stanu jałowości, potrzebne jest skrupulatne przestrzeganie wszystkich etapów sterylizacji. Wymaga to stosowania specjalistycznych preparatów i akcesoriów. Co jest potrzebne do sterylizacji narzędzi chirurgicznych i jak poprawnie przeprowadzić całą procedurę dekontaminacji? Jak przygotować narzędzia do sterylizacji, a jak do dezynfekcji?
Sterylizacja narzędzi chirurgicznych - niezbędne narzędzia
Sterylizację zawsze poprzedza mycie i dezynfekcja narzędzi chirurgicznych oraz innych sprzętów mających kontakt z płynami ustrojowymi. Niezbędne w tym celu są:
Rękawice - należy ich używać zarówno podczas manualnego mycia sprzętów, jak i ich wstępnej dezynfekcji. Chronią zarówno przed działaniem środków chemicznych, jak i ukłuciem lub skaleczeniem. Zaleca się stosowanie rękawiczek posiadających certyfikaty świadczące o spełnianiu przez nie europejskich norm. Co ważne, w trakcie procedur związanych z dekontaminacją narzędzi chirurgicznych nie należy używać popularnych rękawiczek diagnostycznych. Są one stosunkowo cienkie i krótkie, przez co nie zapewniają odpowiedniej ochrony.
Narzędzia do dezynfekcji - rodzaj wykorzystywanych w tym celu sprzętów lub preparatów zależy od rodzaju procedury. Wyróżnia się dezynfekcję termiczną, chemiczną i manualną; każda odbywa się w jednym lub wielu etapach i wymaga użycia określonych narzędzi. Zalicza się do nich myjki, wanny lub maszyny do dezynfekcji.
Testy kontroli sterylizacji - mają postać testów chemicznych lub biologicznych. Ich stosowanie daje pewność, że procedura sterylizacji narzędzi przebiega w sposób prawidłowy. Rodzaj wybranych testów zależy od przyjętych norm, a także rodzaju sterylizacji oraz zaleceń opracowanych przez poszczególnych producentów sterylizatorów.
Woreczki do sterylizacji narzędzi - są to rękawy foliowe płaskie lub z zakładką lub torebki do sterylizacji. Ich stosowanie jest konieczne, ponieważ zabezpieczają one narzędzia przed kurzem, zanieczyszczeniami i wilgocią do momentu użycia. Opakowania te muszą spełniać europejskie normy bezpieczeństwa i być przepuszczalne dla czynnika sterylizującego, a jednocześnie blokować wszelkie czynniki zewnętrzne.
Myjka ultradźwiękowa - przygotowanie narzędzi do sterylizacji zawsze zaczyna się od czyszczenia. Ultradźwięki pomagają pozbyć się zabrudzeń nawet z trudno dostępnych miejsc. Do mycia wykorzystuje się wodę oraz specjalne płyny do dezynfekcji narzędzi, przeznaczone do stosowania w myjkach ultradźwiękowych.
Woda destylowana/demineralizowana - niezbędna w całym procesie dezynfekcji i sterylizacji narzędzi chirurgicznych. Minerały i zanieczyszczenia obecne w zwykłej wodzie mogą przyczyniać się do zakamienienia i uszkodzenia autoklawu oraz szybszej korozji narzędzi. Istotne jest stosowanie wody o przewodności < 15µS/cm.
Środki chemiczne - w dezynfekcji stosuje się preparaty chemiczne na bazie chloru, alkohole, aldehydy, nadtlenki i pochodne fenolu, przy czym te ostatnie wykorzystywane są przy dezynfekcji wstępnej. Nie zaleca się ich do dezynfekcji narzędzi mających kontakt ze skórą lub błonami śluzowymi. Wszystkich preparatów należy używać tylko zgodnie z przeznaczeniem oraz dokładnie przestrzegać podanych przez producenta czasów ekspozycji.
Suszarka - może być zastąpiona jednorazowymi ściereczkami z włókniny. Po umyciu i dezynfekcji należy koniecznie dokładnie wysuszyć sprzęt przed umieszczeniem go w autoklawie. W przeciwnym razie zwiększa się ryzyko korozji narzędzi i zmniejsza skuteczność sterylizacji.
Warto tu wspomnieć także o środkach z serii TECcare® Control oraz TECcare® Protect, które zapewniają skuteczną dezynfekcję bez alkoholu. To środki niepalne, nietoksyczne i niepodrażniające rąk.
Sterylizacja narzędzi krok po kroku
Aby wyjaławianie narzędzi przebiegło prawidłowo, konieczne jest ich odpowiednie przygotowanie. Pierwszym etapem jest dokładne umycie, przy zwróceniu szczególnej uwagi na trudno dostępne miejsca i zagłębienia. Następnie przeprowadza się dezynfekcję - chemiczną, termiczną lub chemiczno-termiczną, w zależności od zaleceń producenta narzędzi. Co ważne, przy sterylizacji chemicznej należy pamiętać o odpowiednim stężeniu preparatu i tym, by narzędzia były całkowicie w nim zanurzone.
Po myciu i dezynfekcji następuje suszenie oraz pakowanie (pakietowanie) narzędzi do sterylizacji. Pakiety należy dostosować do ilości oraz rozmiarów sprzętu. Sterylność narzędzi chirurgicznych po całym procesie gwarantuje odpowiednie pakowanie oraz prawidłowe ułożenie pakietów w autoklawie. W pakiecie z obu stron należy pozostawić około 3-centymetrową wolną przestrzeń, by zapobiec przerwaniu go przez ostre końcówki. Dodatkowo rekomenduje się użycie silikonowych osłonek, które chronią pakiety przed rozerwaniem. Koperty muszą być ułożone zgodnie z zasadą “folia do folii, papier do papieru”. Zapewnia to lepszą penetrację pary i zapobiega sklejeniu pakietów.
Sterylizacja w autoklawie
Podczas napełniania maszyny do dezynfekcji kluczowe jest układanie narzędzi w odpowiedni sposób (ciężkie na dole, lżejsze wyżej). Minimalne wypełnienie komory autoklawu powinno wynosić 1/6 pojemności. Należy również przestrzegać maksymalnej wielkości wsadu.
Skuteczność sterylizacji narzędzi medycznych zapewnia dokładne przestrzeganie zaleceń producenta zarówno autoklawu, jak i sterylizowanych sprzętów. Należy wybierać programy dopasowane do typu znajdujących się w urządzeniu narzędzi oraz stosować wspomnianą wcześniej wodę destylowaną lub demineralizowaną.
Po zakończonym procesie narzędzia należy wyjąć z autoklawu i pozwolić im ostygnąć. Następnie na pakietach umieszcza się datę sterylizacji i ważności, numer procesu, a w przypadku nieprzezroczystych opakowań także opis zawartości. Później narzędzia w pakietach przechowuje się w przeznaczonym do tego celu miejscu.
Kontrola procesu sterylizacji
Aby mieć pewność, że sterylizacja narzędzi w szpitalu, gabinecie chirurgicznym, kosmetycznym itp. przebiega prawidłowo, konieczne jest przeprowadzanie regularnych kontroli. Odbywa się to za pomocą wspomnianych testów chemicznych lub biologicznych. W zależności od rodzaju testu należy przeprowadzać go raz dziennie (chemiczne), raz w tygodniu (testy B&D) lub raz w miesiącu (np. SPORAL), a także po każdej naprawie autoklawu.
Dokumentacja procesu sterylizacji powinna być przechowywana przez 10 lat. Zawiera ona opisy wsadów, daty i numery sterylizacji, testy kontroli procesu, jego parametry i podpis osoby, która go przeprowadziła.
Aby mieć pewność, że sterylizacja narzędzi przebiegła prawidłowo, konieczne jest przestrzeganie instrukcji wykorzystanych w tym celu sprzętów. Również w przypadku preparatów dezynfekcyjnych należy postępować dokładnie według zaleceń producenta. Jest to kluczowe dla bezpieczeństwa pacjentów, a także trwałości sterylizowanych narzędzi.
