Narastający problem uzależnienia od hazardu staje się coraz bardziej widoczny w naszym społeczeństwie. Czy to zakłady sportowe, kasyna, gry online czy loterie – różne formy hazardu kuszą ludzi obietnicą szybkich zysków, ale mogą prowadzić do poważnych konsekwencji. Poznaj bliżej psychikę hazardzisty, od psychologicznego procesu stawania się hazardzistą, poprzez wpływ hazardu na zdrowie mentalne, po terapie i wsparcie dla osób walczących z uzależnieniem. Zapraszamy do lektury.
Czym jest uzależnienie od hazardu?
Uzależnienie od hazardu, często określane jako zaburzenie związane z hazardem lub hazard patologiczny, to poważne schorzenie psychiczne. Znane jest także jako kompulsywne lub problematyczne zachowanie hazardowe. Charakteryzuje się niezdolnością do powstrzymania się od hazardu pomimo negatywnych konsekwencji, które mogą obejmować utratę pieniędzy, zniszczenie relacji, problemy z pracą lub edukacją i inne poważne problemy życiowe.
Istnieje wiele kluczowych koncepcji związanych z uzależnieniem od hazardu. Po pierwsze, impulsywność, która polega na gwałtownym i nieprzemyślanym podejmowaniu decyzji, często prowadzących do szkodliwych konsekwencji. Po drugie, kompulsywne zachowanie, które obejmuje niekontrolowane i niezdolne do powstrzymania działania, takie jak ciągłe obstawianie zakładów. Trzecią koncepcją jest utrata kontroli, która jest podstawowym celem każdego uzależnienia. W przypadku hazardu, osoba może czuć, że nie jest w stanie zapanować nad swoim zachowaniem, niezależnie od tego, jak bardzo próbuje to zrobić.
Rodzaje hazardu
Hazard przybiera różne formy, wszystkie z nich mogą prowadzić do uzależnienia. Najpopularniejsze z nich to m.in.:
- zakłady sportowe – forma hazardu, w której osoby obstawiają wyniki rozgrywek sportowych,
- kasyna – oferują różne gry hazardowe, takie jak automaty do gier, ruletka, blackjack czy poker,
- gry online, takie jak gry kasynowe, pokera czy gry na automatach – są coraz bardziej popularne, a ich dostępność sprawia, że stają się szczególnie problematyczne,
- loterie i gry karciane, zarówno te tradycyjne, jak i te online, również są popularnymi formami hazardu.
Klasyfikacja uzależnienia od hazardu
Uzależnienie od hazardu można klasyfikować na podstawie nasilenia i wpływu na życie osoby. Wyróżnia się tu trzy główne kategorie: hazard problematyczny, uzależnienie od hazardu oraz hazard patologiczny.
- Hazard problematyczny odnosi się do sytuacji, gdy zachowania związane z hazardem zaczynają powodować pewne problemy w życiu osoby, ale nie są na tyle nasilone, aby spełniać kryteria diagnostyczne uzależnienia. Osoby cierpiące na problematyczny hazard mogą doświadczać napięcia związane z finansami, relacjami czy pracą, ale są często w stanie ukryć rozmiar swojego problemu przed innymi.
- Uzależnienie od hazardu, nazywane też hazardem kompulsywnym, jest bardziej nasilone. Osoby cierpiące na uzależnienie od hazardu nie są w stanie powstrzymać się od gry, pomimo negatywnych konsekwencji. Uzależnienie to wykracza poza samą przyjemność z gry, stając się koniecznością dla osoby uzależnionej. W tym przypadku hazard może przekształcić się w centralny punkt życia osoby, powodując poważne problemy w różnych obszarach, takich jak relacje, praca, finanse czy zdrowie.
- Hazard patologiczny – to najcięższa forma uzależnienia, która jest rozpoznawana jako zaburzenie psychiczne. Jest to stan, w którym osoba jest całkowicie pochłonięta hazardem, tracąc przy tym kontrolę nad swoim życiem. Hazard patologiczny charakteryzuje się niezdolnością do zaprzestania gry, ciągłymi kłamstwami na temat swojego zachowania, rosnącymi długami i próbami "odgrywania się", czyli odzyskiwania straconych pieniędzy poprzez jeszcze większe zaangażowanie w hazard.
Diagnozowanie tych stanów odbywa się na podstawie kryteriów diagnostycznych, takich jak te zawarte w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD) czy DSM-5 (Diagnostyczne i Statystyczne Manualne Kryteria Zaburzeń Psychicznych). Każdy z typów uzależnienia od hazardu ma swoje specyficzne kryteria, które muszą być spełnione, aby postawić diagnozę.
Proces stawania się hazardzistą
Proces stawania się hazardzistą jest złożony i zależy od wielu czynników. Do najważniejszych należą czynniki psychologiczne, takie jak osobowość, zdolność radzenia sobie ze stresem, a także czynniki społeczne, takie jak wpływ grupy rówieśniczej, dostępność do hazardu i społeczna akceptacja tego typu zachowań.
Przyjmuje się, że proces ten rozpoczyna się od okazjonalnej gry, która jest postrzegana jako zabawna i emocjonująca. Z czasem jednak hazard staje się coraz ważniejszy, a gracz zaczyna wydawać na niego coraz więcej czasu i pieniędzy. W miarę jak postępuje ten proces, hazard staje się sposobem radzenia sobie ze stresem i negatywnymi emocjami. W końcu, osoba może dojść do punktu, w którym jest niezdolna do powstrzymania się od gry, pomimo negatywnych konsekwencji.
Psychologiczne mechanizmy uzależnienia
Psychologia hazardzisty jest skomplikowana i obejmuje szereg mechanizmów, które przyczyniają się do rozwoju i utrzymania uzależnienia. Warunkowanie, podatność na nagrodę i unikanie negatywnych stanów emocjonalnych to kluczowe elementy tego procesu.
Warunkowanie polega na skojarzeniu hazardu z pozytywnymi emocjami lub ulgą od negatywnych. Podatność na nagrodę odnosi się do tendencji do dążenia do natychmiastowego zaspokojenia, co jest typowe dla hazardzistów. Unikanie negatywnych stanów emocjonalnych odnosi się do wykorzystania hazardu jako sposobu radzenia sobie z dyskomfortem psychicznym.
Profil psychologiczny hazardzisty
Osoby uzależnione od hazardu często mają podobne cechy osobowości i style radzenia sobie ze stresem. Są to między innymi impulsywność, skłonność do poszukiwania wrażeń, tendencja do unikania problemów zamiast stawić im czoła i negatywne schematy myślenia, takie jak przekonanie, że są w stanie "odgrywać się" lub że ich szczęście w końcu się odmieni.
Hazardziści często mają trudności z radzeniem sobie ze stresem i mogą używać hazardu jako sposobu na radzenie sobie z negatywnymi emocjami. Są też skłonni do wiary w nierealistyczne przekonania, takie jak przekonanie, że mogą kontrolować wyniki gier losowych.
Hazard a zdrowie psychiczne
Hazard może mieć poważny wpływ na zdrowie psychiczne, prowadząc do szeregów poważnych problemów, takich jak depresja, lęk i zaburzenia stresowe pourazowe. Uzależnienie od hazardu często wiąże się z ciężkimi emocjami, takimi jak wstyd, winę i bezradność, które mogą prowadzić do poważnej depresji. Ponadto, ciągły stres związany z finansami, relacjami i próbami zapanowania nad swoim zachowaniem może prowadzić do lęku i zaburzeń stresowych pourazowych.
Niepokojące jest również to, że osoby uzależnione od hazardu są narażone na wyższe ryzyko samobójstwa. Hazard może prowadzić do poważnych problemów finansowych, zniszczenia relacji i utraty pracy, co może prowadzić do rozpaczy i myśli samobójczych.
Hazard a funkcjonowanie społeczne i rodzinne
Uzależnienie od hazardu może mieć katastrofalne skutki dla funkcjonowania społecznego i rodzinnego. Hazardziści często kłamią o swoim zachowaniu, co może prowadzić do utraty zaufania i konfliktów z bliskimi. Ponadto, problemy finansowe wynikające z hazardu mogą prowadzić do konfliktów, separacji i rozwodów.
W miejscu pracy, uzależnienie od hazardu może prowadzić do utraty koncentracji, problemów z wydajnością i w końcu do utraty pracy. Dodatkowo, problemy finansowe mogą prowadzić do prawnych problemów i utraty stabilności.
Hazard a poczucie własnej wartości
Hazard może mieć poważny wpływ na poczucie własnej wartości. Wielu hazardzistów czuje się winnych i wstydzi się swojego zachowania, co może prowadzić do niskiego poczucia własnej wartości. Ponadto, niezdolność do zaprzestania gry mimo negatywnych konsekwencji może prowadzić do poczucia bezradności i utraty kontroli.
Tożsamość osoby uzależnionej od hazardu może zostać również zagrożona, ponieważ hazard zaczyna dominować ich życie kosztem innych zainteresowań i zobowiązań. W rezultacie, osoba może zacząć identyfikować się głównie jako hazardzista, co może utrudnić proces odzyskiwania.
Leczenie uzależnienia od hazardu
Jednym z najbardziej skutecznych podejść do leczenia uzależnienia od hazardu jest terapia behawioralno-poznawcza (CBT). CBT pomaga osobom uzależnionym od hazardu zrozumieć i zmienić swoje myśli i zachowania związane z hazardem. Może to obejmować naukę o tym, jak radzić sobie ze stresem i innymi emocjami bez uciekania się do hazardu, a także strategie zarządzania impulsami i unikania sytuacji, które mogą prowadzić do gry. CBT może również obejmować prace nad niskim poczuciem własnej wartości, negatywnymi schematami myślenia i innymi problemami psychicznymi związanymi z hazardem. Badania wykazały, że CBT może być skuteczna w zmniejszaniu częstotliwości gry, sumy wydawanej na grę, a także problemów związanych z hazardem.
Wsparcie społeczne jest kluczowym elementem procesu odzyskiwania od uzależnienia od hazardu. Grupy samopomocy, takie jak Anonimowi Hazardziści, mogą zapewnić hazardzistom bezpieczne i anonimowe środowisko, w którym mogą dzielić się swoimi doświadczeniami i uczyć się od innych, którzy zmagają się z podobnymi problemami. Grupy te mogą również pomóc hazardzistom poczuć się mniej osamotnionymi w swojej walce z uzależnieniem, a także zapewnić im praktyczne strategie i wsparcie w trudnych czasach.
Zapobieganie uzależnieniu od hazardu jest równie ważne jak leczenie. Edukacja na temat hazardu i jego potencjalnych konsekwencji może pomóc osobom uniknąć wpadania w cykl uzależnienia. Może to obejmować informacje na temat prawdziwych szans wygranej w grach hazardowych, ryzyka związanych z hazardem i znaków ostrzegawczych uzależnienia. Edukacja może również obejmować informacje na temat alternatyw dla hazardu, strategii radzenia sobie ze stresem i innych sposobów radzenia sobie z negatywnymi emocjami bez uciekania się do hazardu.
Uzależnienie od hazardu to złożony problem, który ma głęboki wpływ na jednostkę i jej otoczenie. To nie tylko problem finansowy, ale także kwestia zdrowia psychicznego, relacji rodzinnych i poczucia własnej wartości. Prawdziwe zrozumienie psychiki hazardzisty wymaga spojrzenia na różne aspekty tego zjawiska – od rodzajów hazardu, przez proces stawania się hazardzistą, po wpływ hazardu na zdrowie psychiczne i funkcjonowanie społeczne. Na szczęście istnieje wiele skutecznych terapii i strategii wsparcia dostępnych dla osób zmagających się z uzależnieniem od hazardu, a edukacja i prewencja są kluczowe dla zapobiegania tego rodzaju problemów w przyszłości.
