Anoreksja – przyczyny, objawy, diagnoza i leczenie jadłowstrętu psychicznego

Anoreksja to poważne i często długotrwałe zaburzenie odżywiania, które ma głęboki wpływ na zdrowie osób, które go doświadczają. Poznaj najczęstsze przyczyny tej choroby i sprawdź, czym się objawia. Dowiedz się, jak rozpoznać anoreksję i w jaki sposób można pomóc osobom, które się z nią zmagają.

Przyczyny anoreksji

Gdy mówimy o anoreksji, najważniejsze jest zrozumienie, że jest to skomplikowane zaburzenie, którego przyczyny są złożone. Anoreksja nie wynika najczęściej z jednej konkretnej przyczyny, ale raczej z kombinacji czynników genetycznych, środowiskowych, psychologicznych i kulturowych.

Badania naukowe wskazują na możliwe genetyczne podłoże anoreksji. Ich wyniki sugerują, że osoby, które mają krewnych z anoreksją, są bardziej narażone na rozwój tego zaburzenia. Jest to prawdopodobnie wynik dziedziczenia pewnych genów, które zwiększają podatność na anoreksję. Badania nad bliźniakami jednojajowymi pokazują, że jeżeli jeden z bliźniaków ma anoreksję, drugi ma zwiększone ryzyko zachorowania. Wpływ genów jest jednak tylko jednym z elementów układanki – czynniki epigenetyczne, takie jak wpływ środowiska na ekspresję genów, również odgrywają ważną rolę.

Środowisko i kultura, w której żyjemy, mają silny wpływ na nasze postrzeganie ciała. Presja społeczna i media często promują bardzo szczupłe ciała jako ideał urody, co może prowadzić do niezdrowego stosunku do jedzenia i ciała. Młodzi ludzie, zwłaszcza dziewczęta i młode kobiety, mogą czuć się niespokojne i zniechęcone, jeśli nie spełniają tych nierealistycznych standardów. To może prowadzić do rozwoju zaburzeń odżywiania, takich jak anoreksja.

Czynniki psychologiczne stanowią istotną część przyczyn anoreksji. Niska samoocena, perfekcjonizm i skłonności do depresji i lęku są często obecne u osób z anoreksją. Osoby te mogą kontrolować swoje jedzenie i wagę jako sposób radzenia sobie ze stresem i negatywnymi emocjami. Anoreksja może być również wynikiem niezdrowych przekonań o jedzeniu, wadze i wyglądzie.

Objawy anoreksji

Podkreślając objawy anoreksji, ważne jest pamiętanie, że nie ograniczają się one tylko do drastycznej utraty masy ciała. Jest to złożone zaburzenie, które może prowadzić do szeregu poważnych objawów fizycznych i emocjonalnych.

Fizyczne objawy anoreksji

Znaczna utrata masy ciała jest najbardziej widocznym objawem anoreksji. Osoby cierpiące na anoreksję często wyglądają na znacznie chudsze niż inni ludzie o podobnej wysokości i wieku. Inne fizyczne objawy to zmęczenie i słabość, zawroty głowy i omdlenia, a u kobiet – brak miesiączki.

Skutki anoreksji nie ograniczają się jednak wyłącznie do tych najbardziej widocznych symptomów. Mogą one prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak osteoporoza, problemy z sercem i nerkami, a nawet do zgonu.

Psychologiczne i emocjonalne objawy anoreksji

Osoby z anoreksją często mają obsesję na punkcie jedzenia, diety i swojej wagi. Mogą spędzać wiele godzin dziennie, myśląc o tym, co zjedzą, licząc kalorie i planując ćwiczenia. Strach przed przybraniem na wadze może być tak intensywny, że osoby z anoreksją często nadal uważają się za „za grube", nawet gdy są niebezpiecznie wychudzone.

Anoreksja ma również silny wpływ na emocje i samopoczucie. Osoby z anoreksją mogą być bardzo smutne, poddenerwowane lub drażliwe. Mogą czuć się bezwartościowe i mieć bardzo niską samoocenę. Możliwe są również problemy z koncentracją i zmiany nastroju.

Uwzględnienie tych różnych aspektów jest kluczowe dla skutecznej diagnozy i leczenia anoreksji.

Diagnostyka anoreksji

Diagnoza anoreksji opiera się na zestawie kryteriów diagnostycznych, które są szczegółowo opisane w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD-10) oraz w Diagnostycznym i Statystycznym Podręczniku Zaburzeń Psychicznych (DSM-5). Kryteria te obejmują intensywny strach przed przybraniem na wadze lub stałe zachowanie, które uniemożliwia przyrost masy ciała, pomimo znacznie niskiej masy ciała, a także zakłóconą percepcję własnej wagi lub kształtu ciała.

Diagnoza anoreksji zwykle rozpoczyna się od rozmowy z pacjentem i badania fizycznego. Lekarz może zapytać o objawy, nawyki żywieniowe, zdrowie psychiczne i rodzinną historię chorób. Badanie fizyczne może obejmować pomiar masy ciała i wzrostu, sprawdzenie tętna, ciśnienia krwi i temperatury ciała.

W niektórych przypadkach mogą być również konieczne badania laboratoryjne – w tym badania krwi, aby sprawdzić poziom elektrolitów i funkcję organów, oraz badania obrazowe, takie jak densytometria, aby sprawdzić gęstość kości.

Diagnoza anoreksji często wymaga zaangażowania różnych specjalistów. Lekarz rodzinny może zauważyć objawy anoreksji podczas rutynowych wizyt i skierować pacjenta do odpowiedniego specjalisty. Psychologowie i psychiatrzy odgrywają kluczową rolę w ocenie zdrowia psychicznego pacjenta i w diagnozowaniu zaburzeń odżywiania. Dietetycy mogą ocenić nawyki żywieniowe i stan odżywienia pacjenta, a także pomóc w opracowaniu planu żywieniowego.

Leczenie anoreksji

Leczenie anoreksji wymaga zintegrowanego podejścia, które uwzględnia zarówno aspekty fizyczne, jak i psychiczne zaburzenia. 

• Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) jest często stosowana w leczeniu anoreksji. Skupia się ona na rozpoznaniu i zmianie negatywnych wzorców myślenia, które przyczyniają się do zaburzeń odżywiania.
• Terapia rodzinna (FT) może być również skuteczna, szczególnie dla młodszych pacjentów. Obejmuje ona całą rodzinę w proces leczenia, pomagając im zrozumieć anoreksję i jak mogą wesprzeć swojego bliskiego.
• Leki, takie jak antydepresanty, mogą być również pomocne w leczeniu towarzyszących problemów, takich jak depresja i lęki.
• Wsparcie dietetyka odgrywa ważną rolę w leczeniu anoreksji, pomagając pacjentowi opracować zdrowe nawyki żywieniowe. Może to obejmować plany posiłków, edukację na temat zdrowego odżywiania i strategie radzenia sobie z obsesją na punkcie jedzenia i wagi.
• Wsparcie społeczne również jest istotne dla osób zmagających się z anoreksją. Grupy wsparcia, zarówno offline, jak i online, mogą zapewnić poczucie społeczności i zrozumienia. 

Ważne, aby pamiętać, że pomimo trudności związanych z anoreksją, pomoc jest dostępna, a powrót do zdrowia jest możliwy.

Źródła:

1. Treasure, J., Zipfel, S., Micali, N., Wade, T., Stice, E., Claudino, A., . . . & Bulik, C. M. (2015). Anorexia nervosa. Nature reviews Disease primers, 1(1), 1-21.
2. Culbert, K. M., Racine, S. E., & Klump, K. L. (2015). Research Review: What we have learned about the causes of eating disorders–a synthesis of sociocultural, psychological, and biological research. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 56(11), 1141-1164.
3. Arcelus, J., Mitchell, A. J., Wales, J., & Nielsen, S. (2011). Mortality rates in patients with anorexia nervosa and other eating disorders. Archives of general psychiatry, 68(7), 724-731.
4. Lock, J. (2015). An update on evidence-based psychosocial treatments for eating disorders in children and adolescents. Journal of Clinical Child & Adolescent Psychology, 44(5), 707-721.