Depresja sezonowa to powtarzający się wzór zmian nastroju, które pojawiają się i ustępują w określonych porach roku. W większości przypadków objawy rozpoczynają się jesienią, pogłębiają się zimą, a następnie ulegają złagodzeniu wiosną. Dowiedz się, jak radzić sobie z tym zaburzeniem, a także kiedy należy zwrócić się po pomoc.
Czym jest depresja sezonowa?
Depresja sezonowa, inaczej nazywana sezonowym zaburzeniem afektywnym (SAD), to forma depresji, która pojawia się w określonych porach roku. Choć mogłoby się wydawać, że każda pora roku ma swoje unikalne wyzwania, badania pokazują, że depresja sezonowa najczęściej występuje w miesiącach zimowych. W tych chłodniejszych, mniej nasłonecznionych miesiącach, niektórzy ludzie doświadczają znaczącego spadku nastroju i energii, co negatywnie wpływa na ich codzienne funkcjonowanie.
W skali globalnej depresja sezonowa dotyka około 1-3% populacji. W Polsce liczby te są podobne. Kobiety są do czterech razy bardziej narażone na depresję sezonową niż mężczyźni. Czynniki geograficzne również odgrywają rolę – im dalej od równika, tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia depresji sezonowej, prawdopodobnie ze względu na krótsze dni i wielogodzinny brak słońca zimą.
Depresja sezonowa a inne formy depresji
Depresja sezonowa różni się od innych form depresji przede wszystkim cyklicznością. W przeciwieństwie do innych typów depresji, które mogą występować w dowolnym momencie, depresja sezonowa jest ściśle związana ze zmianami pór roku. Objawy depresji sezonowej najczęściej zaczynają się pojawiać w późnej jesieni lub na początku zimy i zwykle ustępują wraz z nadejściem wiosny i lata.
Objawy depresji sezonowej
Objawy depresji sezonowej mogą różnić się w zależności od pory roku, w której się pojawiają. Najczęściej diagnozowany jest tzw. „zimowy" typ depresji sezonowej, który zazwyczaj zaczyna się w późnej jesieni lub na początku zimy. Do typowych objawów tego rodzaju depresji sezonowej należą:
- zwiększona senność,
- spadek energii,
- apatia,
- nadmierny apetyt na słodycze,
- przyrost masy ciała,
- unikanie towarzystwa.
Mniej powszechne, ale jednak występujące, jest „letnie" zaburzenie afektywne, które zaczyna się na wiosnę lub wczesnym latem. Osoby cierpiące na letnią depresję sezonową mogą doświadczać bezsenności, utraty apetytu, utraty wagi i niepokoju.
Objawy depresji sezonowej mogą znacząco wpływać na jakość życia i codzienne funkcjonowanie osoby cierpiącej na to zaburzenie. Utrata energii może prowadzić do trudności w wykonywaniu codziennych zadań, zarówno w domu, jak i w pracy. Problemy ze snem mogą powodować chroniczne zmęczenie, co z kolei utrudnia koncentrację i pamięć. Zmiany nastroju i apatia mogą negatywnie wpływać na relacje interpersonalne, prowadząc do izolacji społecznej.
Kiedy szukać pomocy medycznej?
Jeżeli doświadczasz objawów depresji sezonowej, ważne jest, aby szukać profesjonalnej pomocy. Szczególnie istotne jest to zwłaszcza wtedy, gdy objawy choroby utrudniają codzienne funkcjonowanie, trwają dłużej niż dwa tygodnie, lub jeśli doświadczasz myśli samobójczych. W takich sytuacjach zawsze zaleca się skontaktowanie się z profesjonalistą, takim jak psychiatra czy psycholog.
Jak diagnozuje się depresję sezonową?
Diagnoza depresji sezonowej opiera się na specyficznych kryteriach diagnostycznych zawartych w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD) oraz w Diagnostycznym i Statystycznym Podręczniku Zaburzeń Psychicznych (DSM). Kluczowe jest występowanie epizodów depresyjnych, które zaczynają się i kończą w określonym czasie roku przez co najmniej dwa lata, oraz brak depresyjnych epizodów w innych porach roku.
Aby potwierdzić diagnozę, lekarz może zlecić różne testy i oceny. Najważniejszym elementem procesu diagnozowania jest szczegółowy wywiad psychiatryczny, który pomaga lekarzowi zrozumieć naturę i historię objawów pacjenta. Wywiad może obejmować pytania dotyczące nastrój pacjenta, zachowań, myśli i czynników środowiskowych, które mogą wpływać na stan pacjenta.
W niektórych przypadkach lekarz może zdecydować się na przeprowadzenie dodatkowych testów, takich jak badania krwi, aby wykluczyć inne stany zdrowotne, które mogą powodować podobne objawy, takie jak niedoczynność tarczycy.
Różnicowanie depresji sezonowej od innych zaburzeń nastroju i stanów zdrowotnych jest ważnym elementem procesu diagnozowania. Chociaż objawy depresji sezonowej mogą przypominać objawy innych form depresji, sezonowy charakter objawów jest decydujący dla postawienia diagnozy. Lekarz może również rozważyć inne stany, które mogą mieć wpływ na nastrój i energię pacjenta, w tym zespół przewlekłego zmęczenia, niedobór witaminy D czy niedoczynność tarczycy.
Metody leczenia depresji sezonowej
Depresja sezonowa jest stanem, który można skutecznie leczyć za pomocą różnych metod. Do najczęściej stosowanych należy farmakoterapia, terapia światłem i psychoterapia.
- Farmakoterapia zwykle obejmuje stosowanie leków antydepresyjnych, które pomagają zrównoważyć poziom neuroprzekaźników w mózgu.
- Terapia światłem jest szczególnie skuteczna w przypadku depresji sezonowej i polega na regularnej ekspozycji oczu na intensywne światło, co pomaga zregulować cykl snu i nastrój.
- Psychoterapia, zwłaszcza terapia poznawczo-behawioralna, może pomóc pacjentom nauczyć się radzić z objawami depresji i poprawić jakość ich życia.
Każda z tych metod leczenia ma swoje ograniczenia. Leki antydepresyjne mogą powodować efekty niepożądane, takie jak nudności, bezsenność, suchość w ustach czy zmiany masy ciała. Terapia światłem może powodować podrażnienie oczu i skóry. Psychoterapia wymaga czasu i zaangażowania, a jej skuteczność zależy od relacji terapeutycznej i indywidualnej gotowości pacjenta do zmian.
Istnieje wiele sposobów radzenia sobie z objawami depresji sezonowej. Regularne ćwiczenia fizyczne, zdrowa dieta i utrzymanie regularnego cyklu snu mogą pomóc złagodzić niektóre objawy. Mogą być również pomocne w utrzymaniu pozytywnych relacji społecznych i uniknięciu izolacji.
Jeśli pomimo prób objawy depresji sezonowej utrudniają codzienne funkcjonowanie lub powodują znaczny dyskomfort, zaleca się skonsultowanie się z profesjonalistą. Specjalista jest w stanie dostosować plan leczenia do indywidualnych potrzeb pacjenta, co zwiększa szanse na skuteczne radzenie sobie z tym stanem.
Źródła:
- American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Arlington, VA: American Psychiatric Publishing.
- Melrose, S. (2015). Seasonal Affective Disorder: An Overview of Assessment and Treatment Approaches. Depression Research and Treatment, 2015, 1-6.
