Kaszel to jedna z najczęstszych dolegliwości dotykająca wiele osób nie tylko w sezonie jesienno-zimowym. Zazwyczaj jest on bagatelizowany, jednak jeśli występuje z dużym nasileniem, może utrudniać codzienne funkcjonowanie. Co więcej, długotrwałego kaszlu nie należy go bagatelizować, ponieważ może być objawem poważniejszego schorzenia czy infekcji dróg oddechowych. Jakie są rodzaje kaszlu? Czym dokładnie jest kaszel przewlekły i jakie mogą być jego przyczyny? Odpowiedzi na wszystkie te pytania znajdziesz w naszym artykule. Zapraszamy do lektury!
Jakie są najczęstsze przyczyny przewlekłego kaszlu?
Kaszel to odruchowa reakcja obronna organizmu, mająca na celu usunięcie zalęgającej wydzieliny, pyłów czy ciała obcego. Kaszel to nic innego jak efekt silnego skurczu krtani i klatki piersiowej, powodującego wyrzucenie powietrza z układu oddechowego.
Rodzaje przewlekłego kaszlu
W zależności od czasu trwania tej dolegliwości wyróżniamy:
- kaszel ostry – do 3 tygodni,
- kaszel podostry – od 3 do 8 tygodni,
- kaszel przewlekły – powyżej 8 tygodni.
Ponadto wyróżniamy także:
- kaszel suchy – czyli nieproduktywny, niepowodujący odkrztuszania wydzieliny zalegającej w drogach oddechowych.
- kaszel mokry – zwany także produktywnym, ponieważ umożliwia odkrztuszanie wydzieliny, dzięki czemu dochodzi do oczyszczania dróg oddechowych. Brak odkrztuszania, prowadzi do gromadzenia się wydzieliny i dalszego rozwoju infekcji.
O czym może świadczyć przewlekły kaszel?
Pojawienie się kaszlu świadczy najczęściej o infekcji układu oddechowego, choć może on być powodowany również przez kilka innych, mniej oczywistych czynników. Lista przyczyn przewlekłego kaszlu jest dosyć długa – do najpopularniejszych powodów należą między innymi:
- przewlekłe zapalenie oskrzeli – objawia się zazwyczaj kaszlem mokrym, który nasila się szczególnie w godzinach porannych. Innym powodem może być eozynofilowe zapalenie oskrzeli, któremu towarzyszy flegma z krwią.
- astma oskrzelowa – tutaj oprócz długotrwałego, zazwyczaj suchego kaszlu pojawia się także świszczący oddech, wynikający z ograniczonego przepływu powietrza.
- spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła – to jeden z najczęstszych powodów przewlekłego kaszlu o charakterze mokrym. Spływająca po gardle wydzielina powoduje podrażnienie receptorów kaszlowych, powodując przewlekły kaszel. Częstą przyczyną takiego stanu jest zapalenie zatok przynosowych lub alergiczny katar.
- poinfekcyjna nadwrażliwość dróg oddechowych – po przebytej infekcji wirusowej górne drogi oddechowe są bardziej wrażliwe na wszelkie czynniki drażniące, których działanie może objawiać się przewlekłym kaszlem.
- refluks żołądkowo-przełykowy – powoduje podrażnienie gardła przez kwaśne treści żołądkowe, co objawia się uciążliwym kaszlem pojawiającym się zazwyczaj w nocy. Innymi objawami wskazującymi na refluks żołądkowo-jelitowy jest także zgaga i niestrawność.
- niewydolność serca – tutaj przewlekły kaszel może być spowodowany niewydolnością zwłaszcza lewej komory serca. Przy niewydolności serca mogą pojawiać się także obrzęki oraz nocne napady kaszlu i duszności.
- krztusiec – to jedna z chorób zakaźnych, która powoduje napadowy i wyczerpujący przewlekły kaszel, charakteryzujący się głośnym wdechem.
- przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) – występujący w tej chorobie kaszel ma charakter mokry, powoduje odkrztuszanie wydzieliny i jest szczególnie intensywny w godzinach porannych. Ponadto jest to jedna z chorób układu oddechowego, która często dotyka nałogowych palaczy.
- rozstrzenie oskrzeli – to przewlekła choroba układu oddechowego polegająca na rozszerzaniu się drzewa oskrzelowego, co prowadzi do uszkodzenia ich ścian. Głównym objawem jest tutaj uporczywy kaszel z odkrztuszaniem wydzieliny o ropnym charakterze.
- stosowanie niektórych leków – do leków, które mogą być przyczyną przewlekłego kaszlu, należą środki przeciw nadciśnieniu (tzw. inhibitory konwertazy angiotensyny ACE-I). Grupa tych leków powoduje wzrost poziomu bradykininy, czyli substancji wywołującej skurcze oskrzeli. Skutek uboczny w postaci suchego kaszlu występuje u ponad 1/4 pacjentów, stosujących leki z tej grupy.
- nowotwór płuc – w tym przypadku oprócz przewlekłego kaszlu może występować także spadek masy ciała, przewlekłe zmęczenie czy krwioplucie. Czynnikami zwiększającymi ryzyko nowotworu jest wiek powyżej 60 lat oraz długotrwałe palenie papierosów.
- działanie substancji drażniących – odruch kaszlowy to naturalny odruch obronny, który oczyszcza drogi oddechowe, dlatego też może pojawiać się, gdy nasz organizm jest narażony na długotrwałe działanie szkodliwych substancji. Podrażnienie dróg oddechowych przez smog, zanieczyszczone powietrze czy dym papierosowy może powodować długotrwały kaszel.
- kaszel psychogenny – to rodzaj kaszlu o podłożu psychicznym, pojawiający się zazwyczaj w sytuacjach stresowych. Może pojawiać się u dzieci w wyniku odczuwania dużego stresu bądź lęku.
Diagnozowanie przyczyn przewlekłego kaszlu
O ile kaszel towarzyszący łagodnej infekcji nie powinien być powodem do niepokoju, o tyle długotrwały i uciążliwy kaszel z dokuczającą gorączką czy osłabieniem, to sytuacja, w której należy zgłosić się do lekarza. Najlepiej udać się wtedy do lekarza rodzinnego lub pulmonologa, który specjalizuje się w chorobach układu oddechowego. Wizyta u specjalisty pozwoli znaleźć przyczynę odpowiedzialną za przewlekły kaszel oraz podjąć stosowne leczenie.
W celu zdiagnozowania przyczyny przewlekłego kaszlu z reguły wykonuje się badania obrazowe klatki piersiowej, takie jak prześwietlenie RTG lub tomografię komputerową. W razie potrzeby pacjent może zostać skierowany także na testy alergologiczne i spirometrię, czyli czynnościowe badanie układu oddechowego.
Jak leczyć przewlekły kaszel?
Na podstawie przeprowadzonego wywiadu lekarskiego oraz wykonanych badań lekarz jest w stanie znaleźć główną przyczynę przewlekłego kaszlu i wdrożyć odpowiednie leczenie. Ze strony pacjenta kluczowe znaczenie ma przestrzeganie zaleceń lekarskich i regularne przyjmowanie przepisanych leków, w niektórych przypadkach konieczne może być zastosowanie antybiotyków.
Oprócz leczenia przyczynowego często zaleca się także terapię objawową. Na suchy kaszel najczęściej stosuje się różnorodne leki przeciwkaszlowe, takie jak tabletki na kaszel, które wpływają na ośrodek kaszlowy i łagodzą kaszel. Na przewlekły suchy kaszel można zastosować także domowe metody takie jak wywar z imbiru z dodatkiem soku owocowego czy zagotowane siemię lniane zmieszane z miodem.
W przypadku kaszlu mokrego pomocne będą środki rozrzedzające wydzielinę i ułatwiające jej odkrztuszanie. Trzeba przy tym pamiętać, że tego typu środki nie powinny być zażywane przed snem. Jednym z domowych sposobów na przewlekły mokry kaszel jest syrop z nasion kopru włoskiego. Przy przewlekłym kaszlu mokrym nie należy stosować środków przeciwkaszlowych.
W przypadku przewlekłego kaszlu warto stosować inhalacje z soli fizjologicznej, która rozrzedza zalegającą w oskrzelach wydzielinę. Aby ułatwić usuwanie nadmiaru wydzieliny z dróg oddechowych, zalecane są także specjalne ćwiczenia oddechowe, poklepywanie klatki piersiowej, picie dużej ilości wody oraz nawilżanie powietrza.
Przewlekły kaszel – podsumowanie
Przewlekły kaszel to kaszel trwający ponad 8 tygodni. Jako przyczyny kaszlu najczęściej podaje się różnorodne choroby układu oddechowego, takie jak astma, choroby oskrzeli czy obturacyjną chorobę płuc. Jednak oprócz infekcji górnych dróg oddechowych jego przyczyną może być również niewydolność serca lub refluks żołądkowo-przełykowy.
