Małpia ospa – przyczyny, objawy, leczenie i profilaktyka

Małpia ospa to choroba zakaźna – która, choć mniej znana niż jej ludzki odpowiednik, stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego, zwłaszcza w regionach endemicznych. Zarówno miejscowi mieszkańcy, jak i podróżujący mogą być narażeni na zakażenie, jeśli nie przestrzegają odpowiednich środków ostrożności. Poznaj przyczyny, objawy, metody leczenia oraz profilaktykę tej rzadkiej, ale poważnej choroby. 

Przyczyny małpiej ospy

Małpia ospa to choroba wirusowa spowodowana przez wirus małpiej ospy (Monkeypox virus). Wirus ten należy do rodziny Poxviridae, która obejmuje również wirusy odpowiedzialne za ospę prawdziwą i krowiankę.

Chociaż pierwotnym nosicielem wirusa małpiej ospy są małpy, wirus ten może zakażać również inne gatunki zwierząt. Nosicielami mogą być m.in. wiewiórki afrykańskie, gryzonie i niektóre gatunki antylop. Ludzie mogą zostać zakażeni przez bezpośredni kontakt z krwią, płynami ustrojowymi, czy też zakażonymi tkankami tych zwierząt.

Transmisja wirusa małpiej ospy na ludzi zwykle następuje poprzez bezpośredni kontakt skórny z zakażonymi zwierzętami. Możliwe jest jednak również zakażenie przez kontakt z zakażonymi przedmiotami, takimi jak ubrania czy pościel, a także drogą kropelkową – poprzez wdychanie powietrza zawierającego cząsteczki wirusa pochodzące od osoby zakażonej.

Czynniki ryzyka małpiej ospy

Istnieje kilka sytuacji, które zwiększają prawdopodobieństwo zakażenia małpią ospą:

• bliski kontakt z chorymi zwierzętami – osoby, które mają bezpośredni kontakt z potencjalnie zakażonymi zwierzętami, np. myśliwi czy handlarze zwierzętami, są narażone na większe ryzyko zakażenia,
• prace w laboratoriach badawczych – pracownicy laboratoriów, którzy mają styczność z próbkami zawierającymi zakażony materiał, muszą zachować szczególną ostrożność, aby nie ulec zakażeniu,
• podróże do obszarów endemicznych – podróżowanie do obszarów, gdzie małpia ospa jest endemiczna, zwłaszcza do Afryki Środkowej i Zachodniej, zwiększa ryzyko narażenia na zachorowanie.

Objawy małpiej ospy

Po zakażeniu wirusem małpiej ospy pacjent może początkowo doświadczać objawów podobnych do grypy. Są to między innymi:

• gorączka – zazwyczaj nagła i wysoka, często połączona z dreszczami,
• osłabienie – uczucie zmęczenia i braku energii,
• ból mięśni – mogą występować bóle mięśni, stawów,
• ból głowy.

Po początkowych objawach, typowym i najbardziej charakterystycznym symptomem małpiej ospy jest wysypka. Cechuje się ona charakterystycznym:

• położeniem – zaczyna się na twarzy, rozprzestrzeniając się później na inne części ciała,
• wykwitami – początkowo są to małe, czerwone grudki, które z czasem mogą przekształcić się w pęcherze wypełnione płynem,
• czasem trwania – wysypka może trwać od kilku dni do kilku tygodni, w zależności od ciężkości choroby.

W miarę postępowania choroby, pacjent może doświadczać dalszych komplikacji, jak:

• owrzodzenia – wysypka może przekształcić się w bolesne owrzodzenia, które z czasem się goją,
• zmiany skórne – mogą wystąpić przebarwienia i blizny po wygojeniu się owrzodzeń,
• niewydolność narządów – w ciężkich przypadkach małpiej ospy może wystąpić zapalenie płuc czy infekcje dróg moczowych.

Małpia ospa – różnicowanie z innymi chorobami

Objawy małpiej ospy mogą przypominać objawy innych chorób, dlatego ważne jest dokładne ich zdiagnozowanie:

• ospa prawdziwa – choć obecnie rzadko spotykana, objawy są bardzo podobne, ale małpia ospa zwykle ma łagodniejszy przebieg,
• półpasiec – charakteryzuje się pęcherzową wysypką, ale zazwyczaj po jednej stronie ciała,
• odra – mogą wystąpić podobne objawy skórne, ale odra charakteryzuje się również kaszlem, katarem i zapaleniem spojówek.

Rozpoznanie małpiej ospy wymaga dokładnego wywiadu lekarskiego, badań laboratoryjnych i oceny klinicznej. U pacjentów z podejrzeniem tej choroby konieczne jest szybkie działanie, aby zapewnić odpowiednie leczenie i zminimalizować ryzyko transmisji.

Leczenie małpiej ospy

Podejrzenie małpiej ospy opiera się na charakterystycznych objawach klinicznych, jednak potwierdzenie diagnozy wymaga specjalistycznych badań: Próbki krwi mogą zostać przesłane do specjalistycznych laboratoriów, które przeprowadzą analizę w kierunku obecności wirusa małpiej ospy. Wycinek ze zmienionej chorobowo skóry może być badany pod mikroskopem w celu identyfikacji charakterystycznych cech choroby. 

Aktualnie nie ma specyficznych leków przeciwwirusowych zatwierdzonych do leczenia małpiej ospy. Leki pomocne w łagodzeniu objawów tej choroby to wakcyna i cidofovir.

Osoby zdiagnozowane z małpią ospą powinny przestrzegać następujących zaleceń:

• Odpoczynek. Ważne jest dostarczenie organizmowi odpowiedniej ilości snu i odpoczynku, aby mógł skutecznie zwalczyć infekcję.
• Nawodnienie. Pij dużo wody i unikaj napojów kofeinowych.
• Unikanie drapania zmian skórnych. Drapanie może prowadzić do wtórnych infekcji bakteryjnych i zostawić trwałe blizny.

Regularne wizyty kontrolne u lekarza są kluczem do monitorowania postępów pacjenta. Lekarz będzie regularnie sprawdzał zmiany skórne, aby ocenić ich postęp i możliwe komplikacje. Chociaż małpia ospa może być stanem niepokojącym, z odpowiednią opieką medyczną większość pacjentów doświadcza pełnego powrotu do zdrowia.

Profilaktyka małpiej ospy

Kluczem do zapobiegania zakażeniu małpią ospą jest unikanie narażenia:

• unikaj bliskiego kontaktu z dzikimi małpami oraz innymi zwierzętami, które mogą być nosicielami wirusa, zwłaszcza w obszarach, gdzie małpia ospa jest endemiczna,
• unikaj ognisk małpiej ospy, zwłaszcza jeśli nie jesteś wyposażony w odpowiedni sprzęt ochronny,
• myj regularnie ręce wodą z mydłem, zwłaszcza po kontakcie ze zwierzętami lub w obszarach ryzyka,
• jeśli dostęp do wody i mydła jest ograniczony, używaj środków dezynfekujących na bazie alkoholu,
• unikaj dotykania oczu, nosa i ust nieumytymi rękami.

Lokalne społeczności, zwłaszcza w obszarach endemicznych, powinny być regularnie informowane o ryzyku związanym z małpią ospą oraz sposobach jej zapobiegania. Osoby podróżujące do obszarów ryzyka powinny być świadome zagrożeń i praktykowanych środków ostrożności.

Źródła

1. Damon, I. K. (2007). Poxviruses. Lippincott Williams & Wilkins.
2. Fenner, F., & Henderson, D. A. (2001). Smallpox and its eradication. World Health Organization.
3. Reynolds, M. G., & Damon, I. K. (2012). Outbreaks of human monkeypox after cessation of smallpox vaccination. Trends in Microbiology, 20(2), 80-87.
4. Breman, J. G., & Henderson, D. A. (2002). Diagnosis and management of smallpox. The New England Journal of Medicine, 346(17), 1300-1308.