Endometrioza – przyczyny, objawy, leczenie i profilaktyka

Endometrioza, choć dotyka wiele kobiet na całym świecie, wciąż pozostaje jednym z mniej znanych schorzeń ginekologicznych. Poznaj przyczyny, objawy i dostępne metody leczenia tej choroby. Sprawdź, jakie działania profilaktyczne pomogą się przed nią uchronić.

Przyczyny endometriozy 

Endometrioza to schorzenie, w którym tkanka podobna do błony śluzowej macicy, zwanej endometrium, zaczyna rosnąć poza jamą macicy. Nieprawidłowa obecność tkanki poza jamą macicy może prowadzić do poważnych dolegliwości, takich jak ból brzucha czy problemy z płodnością.

Naukowcy zwracają uwagę na potencjalne podłoże genetyczne endometriozy. Badania sugerują, że kobiety, których matki lub siostry cierpiały na endometriozę, mają zwiększone ryzyko rozwoju tego schorzenia.

Na czym polega endometrioza?

Popularną teorią wyjaśniającą mechanizm powstawania endometriozy jest tzw. wsteczna miesiączka. Mówi ona o tym, że podczas miesiączki część krwi miesiączkowej cofa się przez jajowody do jamy otrzewnej, zamiast zostać wydalona z organizmu. We krwi mogą znajdować się fragmenty endometrium, które zagnieżdżają się w otrzewnej i zaczynają rosnąć.

Kolejna teoria sugeruje, że tkanka endometrialna może rozprzestrzeniać się poza macicą poprzez układ krwionośny lub limfatyczny. Dzięki temu komórki endometrialne mogą docierać do innych narządów i tam rosnąć.

Niektóre obszary tkanki mogą ulegać przemianie w tkankę endometrialną pod wpływem różnych czynników, takich jak zmiany hormonalne. Ten proces może prowadzić do rozwoju ognisk endometriozy w jamie otrzewnowej.

Czynniki ryzyka endometriozy

Istnieje kilka czynników, które zwiększają ryzyko wystąpienia endometriozy. Do najważniejszych z nich należą:

• brak ciąży – kobiety, które nie rodziły, mają większe ryzyko wystąpienia endometriozy,
• genetyka – jeśli w rodzinie pierwszego stopnia (matka, siostra) występuje endometrioza, ryzyko jej wystąpienia rośnie,
• wiek – endometrioza jest najczęściej diagnozowana u kobiet w wieku rozrodczym.

Poznanie przyczyn endometriozy jest kluczowe dla skutecznego leczenia oraz planowania profilaktyki. Regularne konsultacje z ginekologiem są zalecana zwłaszcza w przypadku występowania tego schorzenia w rodzinie.

Objawy endometriozy

Ból to najbardziej charakterystyczny objaw endometriozy. Jego intensywność i charakter mogą być różne. Wśród najczęstszych dolegliwości bólowych kobiet z endometriozą występuje ból miednicy, który może się nasilać podczas miesiączki, ból podczas miesiączki, często odbierany jako bardziej intensywny niż typowe dolegliwości menstruacyjne, a także ból podczas stosunku.

Dla wielu kobiet z endometriozą problemem staje się niepłodność. Schorzenie to może wpływać na zdolność do zajścia w ciążę, co jest źródłem frustracji i stresu dla wielu par starających się o potomstwo.

Endometrioza może wpływać na nieregularność i charakter miesiączkowania. Nieprawidłowości w cyklu, takie jak obfite lub bardzo bolesne krwawienia, mogą być sygnałem, że w organizmie dzieje się coś niepokojącego.

Choć ból miednicy i problemy z płodnością to najbardziej znane objawy endometriozy, schorzenie to może objawiać się również innymi symptomami. Wśród nich warto wymienić m.in.:

• zawroty głowy,
• chroniczne zmęczenie, które nie ustępuje nawet po dobrym wypoczynku,
• bóle brzucha, 
• problemy z oddawaniem moczu.

Endometrioza może występować w różnych stopniach zaawansowania. Objawy mogą się różnić w zależności od etapu choroby. We wczesnych stadiach endometriozy objawy mogą być łagodne lub wręcz niezauważalne, podczas gdy w zaawansowanych stadiach mogą stać się bardzo intensywne i dokuczliwe. Właściwa diagnostyka i wczesna interwencja są ważne dla skutecznego leczenia i poprawy jakości życia pacjentki.

Leczenie endometriozy

Najczęściej stosowanymi lekami w terapii endometriozy są:

• leki hormonalne. Są one przyjmowane w celu regulacji poziomu hormonów i zmniejszenia rozrostu tkanki endometrialnej. Przykładami mogą być doustne środki antykoncepcyjne czy analogi GnRH;
• niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). Stosowane są przede wszystkim w celu łagodzenia bólu i stanu zapalnego.

W przypadkach, gdy leczenie farmakologiczne nie przynosi oczekiwanych rezultatów lub endometrioza jest zaawansowana, może być konieczne leczenie chirurgiczne. Do najczęstszych metod należą:

• laparoskopia – minimalnie inwazyjna metoda chirurgiczna, która pozwala na usunięcie ognisk endometriozy,
• laparotomia – bardziej inwazyjna metoda, stosowana w skomplikowanych przypadkach.

Niektóre pacjentki z endometriozą korzystają z terapii alternatywnych, które mogą przynosić ulgę w objawach endometriozy i wspomóc jej leczenie. Należą do nich m.in.:

• akupunktura – metoda, która może przynieść ulgę w bólu,
• fizjoterapia – zajęcia z fizjoterapeutą mogą pomóc w łagodzeniu bólów miednicy,
• techniki relaksacyjne – medytacja czy techniki głębokiego oddychania mogą być pomocne w radzeniu sobie ze stresem i bólem,
• zmiany w stylu życia – codzienne nawyki, które mogą znacząco wpłynąć na jakość życia pacjentek z endometriozą.

Leczenie endometriozy wymaga indywidualnego podejścia do każdej pacjentki. Istotne jest, aby kobiety z endometriozą miały dostęp do pełnej informacji o dostępnych opcjach leczenia i mogły podjąć świadome decyzje w konsultacji ze specjalistą.

Profilaktyka endometriozy

Każda kobieta powinna poddać się regularnym badaniom ginekologicznym. Wczesne wykrycie endometriozy zwiększa skuteczność leczenia i może zmniejszyć ryzyko powikłań. Zaleca się, aby kobiety w wieku rozrodczym przeprowadzały badania przynajmniej raz do roku lub częściej w zależności od indywidualnych zaleceń lekarza.

Znajomość i monitorowanie czynników ryzyka może pomóc we wcześniejszym zdiagnozowaniu endometriozy. Warto informować się o historii endometriozy w rodzinie, monitorować bóle menstruacyjne czy inne objawy, które mogą świadczyć o tej chorobie.

Zdrowy styl życia ma nie tylko pozytywny wpływ na ogólną kondycję organizmu, ale także może pomóc w zapobieganiu wielu schorzeniom, w tym endometriozie. Obejmuje to:

• zdrową dietę – spożywanie produktów bogatych w składniki odżywcze, nienasycone kwasy tłuszczowe i błonnik. Ograniczenie spożycia przetworzonej żywności oraz tłuszczy nasyconych;
• regularne ćwiczenia – pomagają w redukcji stresu, poprawie krążenia i ogólnego samopoczucia;
• unikanie stresu – stres może wpłynąć na nasilenie objawów endometriozy. Ważne jest stosowanie technik relaksacyjnych i dbanie o równowagę psychiczną.

Profilaktyka endometriozy polega przede wszystkim na zdobywaniu wiedzy i dbaniu o własne zdrowie. Regularne badania, zdrowy styl życia i edukacja to trzy filary skutecznej profilaktyki tej choroby.

Źródła:

1. Giudice, L.C. (2010). "Endometriosis". New England Journal of Medicine, 362(25), 2389-2398.
2. Bulletti, C., Coccia, M. E., Battistoni, S., & Borini, A. (2010). Endometriosis and infertility. Journal of Assisted Reproduction and Genetics, 27(8), 441-447.
3. Vercellini, P., Viganò, P., Somigliana, E., & Fedele, L. (2014). Endometriosis: pathogenesis and treatment. Nature Reviews Endocrinology, 10(5), 261-275.
4. Dunselman, G. A., Vermeulen, N., Becker, C., Calhaz-Jorge, C., D'Hooghe, T., De Bie, B., ... & Nelen, W. (2014). ESHRE guideline: management of women with endometriosis. Human Reproduction, 29(3), 400-412.