Każdego roku ponad 3 tysiące Polek dowiaduje się, że ma raka szyjki macicy. Dla części z nich może być już za późno na ratunek. Wśród tego grona możesz być Ty, twoja mama, siostra lub córka. Jak wyprzedzić raka szyjki macicy? Jakie badania i jak często należy wykonać w ramach profilaktyki? Gdzie uzyskać fachową pomoc? Jak pomaga w tym Polska Koalicja na Rzecz Walki z Rakiem Szyjki Macicy? Poznaj odpowiedzi na wszystkie nurtujące Cię pytania.
Spis treści:
1. Rak szyjki macicy w Polsce
Nowotwory szyjki macicy są poważnym problemem zdrowotnym w krajach rozwijających się. Rak szyjki macicy to szósty co do częstości nowotwór występujący u kobiet w naszym kraju. Rocznie wykrywany jest on ponad 3 tys. kobiet. Niestety, aż 1700 kobiet rocznie umiera z jego powodu. Ryzyko zachorowania rośnie z wiekiem, 60% zachorowań występuje między 45 a 64 rokiem życia (1).
Mało optymistyczny jest również fakt, że umieralność z powodu nowotworów szyjki macicy w naszym kraju jest o 70% wyższa od przeciętnej dla krajów UE.
Rak szyjki macicy jest rodzajem nowotworu złośliwego narządu rodnego. Czynnikami ryzyka predysponującymi do rozwoju raka szyjki macicy są przede wszystkim:
- zakażenie onkogennym typem wirusa HPV (wirusem brodawczaka ludzkiego) – głównie typami 16, 18, 31, 33, 45;
- wiek 45–55 lat;
- wczesne rozpoczęcie współżycia płciowego;
- częste zmiany partnerów seksualnych;
- wcześniejsze zmiany w cytologii;
- palenie papierosów.
Przyczyną większości przypadków rozwoju raka szyjki macicy jest zakażenie onkogennym typem wirusa HPV. Około 80% wszystkich nowotworów szyjki macicy to rak płaskonabłonkowy. We wczesnej, nieinwazyjnej postaci nowotwór ten może rozwijać się latami, nie dając objawów klinicznych.
Warto pamiętać, że rak szyjki macicy na wczesnym etapie jest wyleczalny – i to w ponad 99% przypadków (2).
Ogromną rolę w polepszeniu polskich statystyk na gruncie onkologicznym odgrywają badania przesiewowe oraz działania edukacyjne, które prowadzi na szeroką skalę m.in. Polska Koalicja na Rzecz Walki z Rakiem Szyjki Macicy.
2. Badanie cytologiczne i wyniki cytologii
Podstawą badań przesiewowych w profilaktyce nowotworów szyjki macicy jest badanie cytologiczne. Cytologia rekomendowana jest jako profilaktyczne badanie ginekologiczne wszystkim kobietom w wieku rozrodczym. Badanie to pozwala wykryć niepokojące zmiany w obrębie dróg rodnych na wczesnym etapie rozwoju.
Badanie cytologiczne wykonywane jest w ramach:
- diagnostyki zmian przedrakowych i raka szyjki macicy we wczesnym stadium choroby, na którym jest ona możliwe do wyleczenia;
- diagnostyki zakażenia wirusem HPV (brodawczaka ludzkiego), który przyczynia się do powstania nowotworu;
- diagnostyki stanu nabłonka pochwy;
- leczenia zachowawczego oraz operacyjnego nadżerki szyjki macicy;
- oceny efektywności środków hormonalnych.
Cytologia powinna być wykonywana regularnie u wszystkich kobiet po ukończeniu 25 roku życia, a w przypadku wczesnej inicjacji seksualnej – nie później niż trzy lata od rozpoczęcia współżycia. Spora część ginekologów w Polsce rekomenduje wykonywanie badania cytologicznego raz w roku.
Badanie cytologiczne wykonywane podczas wizyty ginekologicznej polega na wprowadzeniu do pochwy wziernika zakończonego specjalną, jałową szczoteczką, którą pobierany jest wymaz z dwóch miejsc: tarczy oraz kanału szyjki macicy. Badanie przeprowadzane jest na fotelu ginekologicznym. Jest to badanie niebolesne, choć może sprawiać lekki dyskomfort. W ciągu 2 dni od badania może wystąpić plamienie, co jest zjawiskiem częstym i normalnym – zwłaszcza u kobiet z ektopią (nadżerką).
Pobrany przez lekarza wymaz, zawierający komórki nabłonka i błony śluzowej, zostaje utrwalony na szkiełku laboratoryjnym (tradycyjna metoda cytologiczna) lub w pojemniku z materiałem na podłożu płynnym (cytologia jednowarstwowa, cytologia LBC). Próbka analizowana jest następnie w laboratorium, w pracowni cytologicznej.
Cytologia płynna jest innowacyjną techniką, pozwalającą na uzyskanie większej wiarygodności wyniku. Cytologia LBC daje ponadto większe możliwości diagnostyczne.
Obowiązujący obecnie system opisu rozmazów cytologicznych to system Bethesda, który klasyfikuje cytologię na prawidłową bądź nieprawidłową. Wyniki ASC-US, ASC-H, LSIL, HSIL to wyniki nieprawidłowe, dające podstawę do dalszej diagnostyki.
3. NFZ program profilaktyki raka szyjki macicy
Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) uruchomił Program profilaktyki raka szyjki macicy, aby podnieść efektywność profilaktyki cytologicznej w naszym kraju. Polska jest jednym z 9 krajów Unii Europejskiej, w których realizowane jest analogiczny program badań.
Dzięki programowi profilaktyki raka szyjki macicy z cytologii mogą skorzystać nieodpłatnie wszystkie kobiety w wieku od 25 do 59 lat, które spełniają przynajmniej jedno z następujących kryteriów:
- nie miały wykonanego badanie cytologicznego przez ostatnie trzy lata;
- są obciążone czynnikami ryzyka, jak przyjmowanie leków immunosupresyjnych, zakażenie wirusem HIV czy HPV (typ wysokiego ryzyka), a nie miały wykonanej cytologii w ciągu ostatnich 12 miesięcy.
W przypadku kobiet, które były wcześniej leczone ze względu na raka szyjki macicy, po zakończeniu leczenia onkologicznego, zostają one ponownie objęte skryningiem cytologicznym.
W ubiegłych latach Ministerstwo Zdrowia stosowało praktykę wysyłania imiennych zaproszeń do kobiet zagrożonych zachorowaniem. Działania te nie przyniosły jednak pożądanego zainteresowania. Na badania cytologiczne w ramach programu przesiewowego zgłaszałą się zaledwie co piąta kobieta. Część kobiet nie widzi potrzeby badania się, dochodzi tutaj aspekt wstydu przed badaniem ginekologicznym oraz strach o to, że diagnozą może być nowotwór… Po zaprzestaniu wysyłki zaproszeń w 2016 r., pacjentek zgłaszających się na badanie cytologiczne w ramach programu profilaktycznego jest coraz mniej. Skutkuje to niższą wykrywalnością zmian na szyjce macicy, a tym samym niekontrolowanym rozwojem choroby nowotworowej u tysięcy Polek (3).
W zakresie profilaktyki raka szyjki macicy można i należy zrobić dużo więcej. Przychodzą tutaj z pomocą działania edukacyjne prowadzone przez instytucje pozarządowe, w których prym wiedzie Fundacja MSD dla zdrowia Kobiet.
4. Fundacja MSD dla Zdrowia kobiet i Polska Koalicja na Rzecz Walki z Rakiem Szyjki Macicy
Fundacja MSD dla Zdrowia Kobiet została ustanowiona przez MSD Polska Sp. z o. o., jako w pełni transparentna organizacja non-profit. Już od 11 lat pomaga kobietom w dbaniu o zdrowie oraz w zwiększaniu świadomości w zakresie zagrożeń dla ich zdrowia. W tym celu Fundacja aktywnie inicjuje, wspiera i promuje liczne związane z profilaktyką i edukacją zdrowotną (4).
Działania Fundacji koncentrują się przede wszystkim na kluczowych problemach zdrowotnych kobiet w naszym kraju – w pierwszym etapie działalności na profilaktyce onkologicznej oraz profilaktyce chorób układu krążenia. Są to również strategiczne cele Narodowego Programu Zdrowia, mające realny wpływ na wydłużenie życia Polek, poprawę zdrowia i związanej z nim jakości życia kobiet.
Działalność Fundacji została objęta Honorowym Patronatem byłej Sekretarz Stanu USA Madeleine Albright, wspierają ją również liczne autorytety medyczne i osoby zaufania publicznego. Skuteczność prowadzonych działań Fundacji prowadzi do faktycznej poprawy sytuacji zdrowotnej Polek i jest owocem bliskiej współpracy Fundacji z wieloma podmiotami rynku zdrowia, organizacjami pozarządowymi oraz instytucjami publicznymi.
Jednym z najważniejszych projektów realizowanych przez Fundację jest Polska Koalicja na Rzecz Walki z Rakiem Szyjki Macicy (Koalicja RSM) – aktywna do niedawna platforma skupiająca wszystkie najważniejsze organizacje, instytucje oraz osób działających na rzecz profilaktyki raka szyjki macicy. Celem grona ekspertów oraz praktyków było stworzenie propozycji kompleksowego programu zdrowotnego, który po wdrożeniu mógłby przynieść znaczną i faktyczną poprawę zdrowia Polek w zakresie raka szyjki macicy, a także znacząco ograniczyć umieralność z powodu rozwoju tej choroby. Polska Koalicja na Rzecz Walki z Rakiem Szyjki Macicy przyjęła jako główny cel zmniejszanie o połowę liczby zgonów z powodu raka szyjki macicy do 2020 r.
Jednym z efektem prac Polskiej Koalicji na Rzecz Walki z Rakiem Szyjki Macicy jest utworzenie Kodeksu Profilaktyki Szyjki Macicy. W obliczu alarmujących statystyk dotyczących ogromnej liczby zachorowań i umieralności z powodu raka szyjki macicy, działania na tym gruncie muszą być jeszcze bardziej zintensyfikowane. Kluczem w powodzeniu tej strategii jest edukacja przekazywana w przystępnej formie, dostępna dla wszystkich kobiet profilaktyka zdrowotna oraz spójny i budujący zaufanie przekaz środowiska medycznego, mediów i organizacji, zachęcający do korzystania z dostępnych form profilaktyki.
Innymi projektami realizowanymi oraz wspieranymi przez Fundację są:
- Program „Wybierz życie – pierwszy krok” – program edukacyjny dotyczący profilaktyki raka szyjki macicy oraz zakażeń HPV u młodych ludzi. Program ten skierowany jest do uczniów szkół wyższych, ma na celu zwiększenie poziomu wiedzy na temat właściwej profilaktyki oraz zainicjowanie dalszej dyskusji w środowisku domowym, owocującej podjęciem działania poprzez konsultację z lekarzem oraz badanie cytologiczne. Głównym celem tego programu jest zmniejszenie występowania oraz umieralności z powodu raka szyjki macicy;
- Program „Nie płać za błędy. Zapobiegaj!” – program edukacyjny skierowany do środowisk kobiet oraz dziewcząt, które są zagrożone wykluczeniem społecznym;
- Program „Jestem przy Tobie” – program wsparcia dedykowany zarówno kobietom z nowotworem narządów płciowych, będących w trakcie leczenia oraz po jego zakończeniu, jak również ich rodzin;
- Program “Współdziałajmy” – program dedykowany jednostkom samorządów terytorialnych w Polsce, mający na celu lokalną współpracę przy zwiększanie świadomości zdrowotnej kobiet w zakresie profilaktyki HPV;
- Forum Promocji Zdrowia Kobiet – forum wspomagające podejmowanie skutecznego działania, skupiające wielu partnerów zaangażowanych w zwiększanie świadomości zdrowotnej kobiet – instytucji publicznych, instytucji prywatnych oraz organizacji sektora pozarządowego;
Więcej informacji o tych projektach można przeczytać bezpośrednio na stronie www Fundacji MSD dla Zdrowia Kobiet.
Fundacja wspólnie z partnerami wskazuje priorytety oraz propozycję zmian systemowych, dzięki którym wszystkie kobiety w naszym kraju mają zostać objęte nowoczesną i kompleksową opieką zdrowotną. Zdrowie kobiet jest dla Fundacji najważniejsze.
Czytelniczki portalu Medsowa.pl to w większości kobiety. Matki i żony, kobiety wykształcone, troszczące o zdrowie swoje i najbliższych sobie osób. Nie pozwólmy, aby zawrotne tempo życia, nieustanny pośpiech oraz natłok codziennych obowiązkowów doprowadziły do zaniedbania tego, co jest najważniejsze – własnego zdrowia. Mimo, że większość problemów zdrowotnych dotyczy w równym stopniu kobiet i mężczyzn, niektóre problemy są specyficzne tylko dla płci pięknej, a bagatelizowanie ich niesie za sobą groźne w skutkach konsekwencje w kontekście całego społeczeństwa.
Nie mając czasu na chorowanie, nie można zapomnieć o zainwestowaniu go w pogłębianie wiedzy oraz badania profilaktyczne. Wspólnie dbajmy o zdrowie.
Bibliografia
| 1. | http://onkologia.org.pl/nowotwory-szyjki-macicy-kobiet/ |
| 2. | https://pacjent.gov.pl/program-profilaktyczny/profilaktyka-raka-szyjki-macicy |
| 3. | https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/spoleczenstwo/1745612,1,dlaczego-resort-zdrowia-juz-nie-zaprasza-polek-na-badania.read |
| 4. | http://www.fzk.org.pl/ |
