TAK dla profilaktyki – Rak to NIE wyrok!

Choroba nowotworowa często stanowi temat tabu. Tymczasem każdy z nas jest pośrednio lub bezpośrednio związany z rakiem. Kiedy warto zacząć profilaktykę nowotworową i na czym ona polega? Gdzie szukać pomocy w przypadku postawionej diagnozy? Na czym polega projekt „Rak to nie wyrok” i kto może wziąć w nim udział? 

Porozmawialiśmy o tym z Magdaleną Jarecką – prezes Fundacji W Związku Z Rakiem. Zapraszamy do lektury.

Lepiej zapobiegać niż leczyć… na czym polega profilaktyka nowotworowa?

Profilaktyka nowotworowa to nic innego jak zdrowy styl życia. Jako Fundacja działająca w obszarze onkologii promujemy profilaktykę w oparciu o 12 zasad Europejskiego Kodeksu Walki Z Rakiem (1).

Nowotwór to choroba cywilizacyjna, która zbiera coraz to większe żniwo wśród ludzi na całym świecie. Niestety Polska jest w niechlubnej czołówce krajów europejskich, w których wykrywalność raka jest najniższa, a umieralność z powodu zbyt późnego wykrycia choroby jest największa. To smutne statystyki, za którymi kryją się setki ludzkich dramatów, rodzinnych tragedii, osieroconych dzieci i rozdartych serc. Najboleśniejszą prawdą jest jednak to, że wiele z ludzkich istnień można by uratować... Gdyby powszechne było stosowanie prostych 12 wskazówek, związanych z większą dbałością o zdrowie, kondycję fizyczną, badaniem się. Nie jest rzeczą odkrywczą, że lepiej jest zapobiegać niż leczyć.

Główne czynniki środowiskowe, które mają związek z powstawaniem nowotworów złośliwych to:

• palenie tytoniu,
• picie alkoholu,
• otyłość,
• nieodpowiednia dieta,
• brak aktywności fizycznej,
• czynniki zawodowe,
• zanieczyszczenie środowiska,
• promieniowanie ultrafioletowe,
• promieniowanie jonizujące,
• wirusy,
• bakterie.

Szacuje się, że 25–30% wszystkich zgonów z powodu nowotworów złośliwych ma związek z paleniem tytoniu. Na tym prostym przykładzie widać jak ważna jest profilaktyka, czyli całkowite zaprzestanie palenia. 

Innym bardzo istotnym przykładem profilaktyki jest samobadanie – bardzo często ratujące życie! Można je wykonać w domowym zaciszu. Badamy się po to, aby się upewnić, że jesteśmy zdrowi. Choroba nowotworowa z reguły nie daje objawów w początkowym stadium, natomiast szybko wykryta w większości przypadków jest w pełni uleczalna. 

PROFILAKTYKA TO NIC INNEGO JAK CZUJNOŚĆ ONKOLOGICZNA – dokładne obserwowanie samego siebie ma niejednokrotnie najwyższą wartość spośród wszystkich metod diagnostycznych. 

Kiedy najlepiej zacząć profilaktykę nowotworową?

Z mojej obserwacji wynika, że najlepiej wpajać dobre praktyki od najmłodszych lat. Wpojone zasady i pozyskana wiedza przyniosą rezultaty w życiu dorosłym. Wierzymy, że wyedukowane dzieci wyrosną na świadomych obywateli, potrafiących stawić czoła chorobie nowotworowej. Natomiast jeśli jesteś osobą dorosłą lub w podeszłym wieku, a palisz papierosy, nadużywasz alkoholu, jesteś otyły lub źle się odżywiasz – to każdy moment na wprowadzenie zdrowych nawyków jest dobry. 

Kto jest bardziej narażony?

Tutaj musimy przyjrzeć się grupom ryzyka pod kilkoma aspektami:

• płeć: statystycznie na nowotwory chorują częściej mężczyźni niż kobiety – wynika to ze stylu życia. Panowie rzadziej wykonują badania kontrolne, częściej nadużywają alkoholu i więcej palą;
• wiek: osoby starsze, ze słabszym systemem odpornościowym, chorują częściej niż osoby młode;
• geny: czynniki genetyczne zdecydowanie zwiększają ryzyko zachorowania. Jeśli ktoś z naszych najbliższych chorował, to bardzo prawdopodobne, że mogliśmy odziedziczyć wadliwe geny. Geny w około 2 % są odpowiedzialne za wystąpienie choroby;
• czynniki środowiskowe: tzw. „antyprofilaktyka”, czyli to, co omawiałam wcześniej: bardziej narażone są osoby palące papierosy, nadużywające alkoholu, stosujące nieodpowiednią dietę czy otyłe. Bardziej narażone będą też osoby żyjące w środowisku o wysokim zanieczyszczeniu, chociażby powietrza (smog!), czy osoby będące narażone na kontakt z substancjami rakotwórczymi, jak azbest;
• stres: osoby żyjące w permanentnym stresie, a co za tym idzie, osłabionym układzie odpornościowym, też będą bardziej narażone na wystąpienie choroby nowotworowej. 

Jak ocenia Pani społeczną świadomość nowotworową? 

Z mojego doświadczenia społeczna świadomość nowotworowa jest wciąż bardzo niska. Pomimo wielu akcji, kampanii, darmowych badań ludzie nadal omijają szerokim łukiem temat. Słyszy się strach i obawy, że lekarz znajdzie groźnego guza czy przedstawi niepokojące wyniki krwi. Powtarzam to w kółko – tylko profilaktyka, świadomość swojego ciała, nawyk samobadania, obserwacja swojego ciała może nas uchronić przed utratą najważniejszej wartości, jaką ma człowiek – ZDROWIA. Nieinteresowanie się tematem, bagatelizowanie profilaktyki może spowodować, że dowiemy się o chorobie w III lub IV stadium. Wtedy z reguły proces leczenia jest bardzo agresywny i nigdy nie przywróci zdrowia. Może jedynie przedłużyć życie. 

Świadomość powinna być wysoka, ponieważ dbanie o zdrowie jest naszym obowiązkiem. Interesowanie się tym tematem to nie szukanie choroby, a jedynie upewnianie się, że jesteśmy zdrowi. Wnioski o niskiej świadomości wyciągam również z reakcji osób zdrowych na temat profilaktyki nowotworów. Wychodząc do ludzi zdrowych z inicjatywą darmowych szkoleń, nie widzę entuzjazmu. Nie chcę straszyć chorobą – zależy mi jedynie na przekazaniu istotnych informacji. Skoro codziennie jesteśmy w stanie myć zęby, to USG piersi raz w roku czy wizyta u urologa nie powinny być wyczynem. 

Diagnoza postawiona. I co dalej? 

Istotnym problemem dla pacjentów onkologicznych w Polsce jest brak tzw. rehabilitacji onkologicznej. Pozostawienie człowieka po diagnozie samemu sobie! Brak wsparcia, brak bezpłatnej psychoterapii, specjalistów ułatwiających powrót do zdrowia. Pacjenci i ich rodziny, które również przeżywają dramat, nie mają w Polsce wsparcia. Za granicą, np. w Niemczech, pacjent onkologiczny ma w pakiecie psychologa. Diagnoza często spada jak grom z jasnego nieba, wywołuje panikę, strach i kojarzy się tylko z wyrokiem. Pacjent wraca do domu i czuje się porzucony. Jego najbliżsi również. Niezbędna jest tutaj fachowa pomoc oraz wsparcie.

Choroba nowotworowa często stanowi temat tabu… tutaj uważam, że jeszcze długa droga. Nowotwory są coraz częściej określane chorobami przewlekłymi, jednak nie ma jednego konkretnego leku, który leczy. Każdy z nas jest pośrednio lub bezpośrednio związany z rakiem. Częściej opowiada się o smutnych historiach, niż o tych pozytywnych. W uświadamianiu ważna jest rola takich organizacji, jak nasza. Ogromna jest także rola lekarzy – to oni są autorytetem dla pacjentów. 

Czyja pomoc okazuje się nieodzowna? 

Myślę, że należy zacząć od siebie. Osoba świadoma, wykonująca regularnie badania, dbająca o siebie, nigdy nie dopuści do tego, aby choroba ją zaskoczyła i powaliła z nóg. Jeśli jednak zdarzy się, że zachorujemy (ponieważ choroba czasami nie wybiera) – uważam, że trzeba się problemowi przyjrzeć kompleksowo. 

Pacjent onkologiczny powinien mieć wsparcie – lekarza onkologa, psychoonkologa, dietetyka, rehabilitanta... Ogromne znaczenie ma także wsparcie ze storny najbliższych. Wsparciem niejednokrotnie jest też taka Fundacja, jak nasza.

Sprawdź również: Cancer coaching – bezpłatne warsztaty dla pacjentów hematoonkologicznych

Jaka jest misja Fundacji W Związku Z Rakiem? 

Bez względu na to, czy choroba onkologiczna dotyczy nas, naszych najbliższych, czy też nie – mamy z tym tematem wiele wspólnego. U każdego wywołuje ona podobne emocje: obawę, smutek, lęk, złość. Poprzez naszą działalność chcemy, by Fundacja niosła osobom chorym onkologicznie nadzieję, wiarę, siłę i wolę walki.​

Jakość życia pacjenta onkologicznego, a w zasadzie utrzymanie tej jakości na jak najwyższym poziomie, jest dla nas priorytetem. 

Wiadomo, że leczenie onkologiczne wiąże się często z kosztami. Jako organizacja refundujemy kosztowne zabiegi, terapie czy zakup leków. Wychodzimy do pacjenta z darmowymi konsultacjami psychologicznymi, bezpłatnymi projektami – jak aktualnie rozpoczęty projekt „Rak to nie wyrok”. 

Co chcą Państwo osiągnąć dzięki projektowi „Rak to nie wyrok”? Do kogo jest on skierowany?

Nasz projekt „Rak to nie wyrok – rehabilitacja onkologiczna dla pacjentów oraz cykl prelekcji jako kompleksowy program walki z nowotworami” kierujemy zarówno do osób zdrowych, jak i pacjentów onkologicznych oraz ich rodzin i najbliższych osób. 

• dla osób zdrowych – w myśl zasady „lepiej zapobiegać niż leczyć”, poprzez szkolenia online chcemy podzielić się fachową wiedzą. Tak, aby zapracowane osoby mogły jeszcze bardziej zadbać o swoje zdrowie, uzupełnić wiedzę z zakresu profilaktyki oraz nauczyć się samobadania, wczesnego wykrywania guzów i zmian w prosty i nieinwazyjny sposób. Do udziału w tym projekcie zapraszamy także firmy z Dolnego Śląska. Zaczynamy od swojego najbliższego podwórka – za nadzieją, że informacja się rozniesie i każdy pracodawca będzie chciał uświadamiać swoich pracowników. 
• dla pacjentów onkologicznych i ich rodzin – oferujemy szkolenia online, których uzupełnieniem są bezpłatne zabiegi w klinice rehabilitacyjnej. Rehabilitacja onkologiczna pacjentów i ich rodzin jest zupełną nowością w Polsce. Chcemy się opiekować nie tylko chorym, ale też jego rodziną. Nie chcemy, aby odbiorcy naszego projektu byli pozostawieni sami sobie z diagnozą, bez wsparcia, bez bezpłatnej psychoterapii, bez specjalistów, którzy ułatwią powrót do zdrowia. Diagnoza często spada jak grom z jasnego nieba, wywołuje panikę, strach i kojarzy się tylko z wyrokiem. Pacjent wraca do domu i czuje się porzucony. Jego najbliżsi również. Chcemy opiekować się takimi pacjentami. W sposób kompleksowy poprawiać jakość życia i przyspieszać powrót do zdrowia. 

Cele naszego projektu to m.in.:

• zrealizowanie po raz pierwszy w Polsce projektu dedykowanego rehabilitacji nowotworowej; 
• przetarcie szlaków i zmotywowanie innych do pójścia w nasze ślady; podjęcia funkcji mentora dla innych organizacji; 
• rozpoczęcie publicznej debaty na temat konsekwencji, jakie niesie przebycie choroby nowotworowej. Nie tylko w kontekście samych pacjentów, ale również osób dzielących z nimi życie: rodzin, przyjaciół;
• podniesienie kwestii zaopiekowania się nie tylko pacjentem, ale też jego rodziną. 

A jak można dotrzeć z akcją do osób starszych, które nie są na bieżąco z internetem? 

W tym celu kontaktujemy się z Miejskimi Ośrodkami Pomocy Społecznej (tzw. MOPSami), radami osiedli i wydziałami zdrowia konkretnych miast. O projekcie będziemy informować poprzez radio, w wielu miejscach widoczne będą plakaty. W czasie rozmów telefonicznych z potencjalnymi pacjentami prosimy o przekazywanie informacji dalej, „pocztą pantoflową”. 

Dziękujemy za rozmowę.

Bibliografia: