Endokrynolodzy szacują, że w Polsce co piąta osoba cierpi na zaburzenia czynności tarczycy. Większość Polaków nie jest jednak tego świadoma. Choroby tarczycy mogą powodować poważne konsekwencje zdrowotne, dlatego tak istotne jest systematyczne wykonywanie badań. Dziś przedstawimy najważniejsze badania, które warto przeprowadzić, aby mieć pewność, że nasza tarczyca pracuje prawidłowo.
Choroby tarczycy a wiedza Polaków
Przeciętny Polak niewiele wie na temat tarczycy. Jak wykazały badania przeprowadzone przez Instytut Millward Brown SMG/KRC 66% osób w wieku 30-70 lat zaobserwowało u siebie, co najmniej jeden objaw, świadczący o zaburzeniu pracy tarczycy. 46% zauważyło dwa lub więcej objawów, natomiast tylko 27% z badanych wykonało badania w kierunku chorób tarczycy. To zaskakujące wyniki, biorąc pod uwagę rolę, jaką tarczyca pełni w naszym organizmie.
Na choroby tarczycy częściej chorują kobiety niż mężczyźni. Można śmiało powiedzieć, że dzisiejsze czasy mało sprzyjają zdrowiu tarczycy, Na pracę tarczycy wpływają takie czynniki jak stres, niedosypianie, niedojadanie, praktykowanie restrykcyjnych diet. Z tego powodu dotyka najczęściej kobiety, które żyją pod ciągłą presją, są wobec siebie bardzo krytyczne, za dużo na siebie biorą, a jeszcze więcej od siebie wymagają. Choroby tarczycy dotykają kobiety w coraz młodszym wieku, czego powodem (poza genami) mogą być restrykcyjne diety, które prowadza do licznych niedoborów. Te zaś wpływają na zaburzenia gospodarki hormonalnej organizmu.
Czym jest tarczyca?
Tarczyca to niewielki gruczoł położony z przodu szyi, tuż pod krtanią. Zbudowany jest z dwóch płatów i łączącej ich cieśni. Gruczoł ten służy do produkcji hormonów tarczycy, tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T3). Hormony te rozprowadzane są wraz z krwią po całym organizmie i wykorzystywane przez każdą komórkę ciała.
Hormony produkowane przez tarczycę pełnią wiele ważnych funkcji w organizmie – regulują m.in. tempo przemiany materii, wpływają na rozwój mózgu, prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, tempo bicia serca oraz poziom cholesterolu we krwi. Pracą tarczycy steruje przysadka mózgowa poprzez tyreotropinę (TSH).
Choroby tarczycy: nadczynność i niedoczynność
Nadczynność tarczycy (hipertyreoza) to choroba, związana z nadmierną produkcją hormonów tarczycy.
Nadczynność tarczycy objawia się m.in.:
- niepokojem,
- drżeniem rąk,
- bezsennością,
- uczuciem gorąca,
- nadmierną potliwością,
- powiększeniem obwodu szyi,
- przyspieszeniem tętna i kołataniem serca,
- utratą masy ciała pomimo zwiększonego apetytu,
- wytrzeszczem gałek ocznych (w przypadku choroby Gravesa-Basedowa).
Niedoczynność tarczycy (hipotyreoza) to choroba związana z niedoborem hormonów tarczycy. Kobiety chorują na nią około 5 razy częściej niż mężczyźni. Prawdopodobieństwo zachorowania zwiększa się wraz z wiekiem, wykazano bowiem, że występuje ona u około 5% populacji po 60. roku życia. Objawia się m.in.:
- sennością,
- zaparciami,
- suchością skóry,
- wzrostem masy ciała,
- obrzękami podskórnymi,
- osłabieniem organizmu,
- zwolnioną czynnością serca,
- zwiększoną łamliwością włosów,
- uczuciem chłodu (zwłaszcza rąk i stóp).
Zarówno nadczynność, jak i niedoczynność tarczycy mogą powodować u kobiet:
- zaburzenia cyklu miesiączkowego,
- niepłodność (w ciężkich przypadkach).
Badania tarczycowe
Badania, które warto wykonać w kierunku diagnostyki chorób tarczycy to m.in.:
1. Badania krwi, takie jak:
- oznaczenie poziomu hormonów TSH, FT3 i FT4
Badanie poziomu TSH wykonywane jest z próbki krwi żylnej w celu oznaczenia tyreotropiny – hormonu przysadki mózgowej. W przypadku nadczynności tarczycy poziom TSH jest niski natomiast przy niedoczynności – wysoki. W diagnostyce pomocne jest też oznaczenie poziomu hormonów tarczycy: T3, czyli trójjodotyroninę i T4, czyli tyroksyny. W celu oceny stężenia tych hormonów we krwi określa się zwykle poziom wolnych (f=free) T3 i T4.
- oznaczenie przeciwciał przeciwko peroksydazie tarczycowej (aTPO, antyTPO)
Przeciwciała przeciwko peroksydazie tarczycowej wykorzystywane są w diagnostyce autoimmunologicznych chorób tarczycy.
- oznaczenie przeciwciał przeciwtarczycowych TRAb
Przeciwciała te są skierowane przeciwko receptorowi TSH w tarczycy. Ich oznaczenie wykonuje się w przypadku podejrzenia autoimmunologicznych chorób tarczycy. Przeciwciała TRAb są charakterystyczne także dla odmiany choroby Hashimoto, w której zablokowanie receptora prowadzi do niedoczynności gruczołu. Badanie to pomaga również odróżnić chorobę Gravesa-Basedowa od jatrogennej nadczynności tarczycy i innych stanów przebiegających z nadczynnością tarczycy – takich jak podostre czy popołogowe zapalenie tarczycy i wole guzkowe nadczynne.
- oznaczenie przeciwciał przeciwko tyreoglobulinie (aTG, anty-TG)
To badanie krwi wykonuje się w przypadku powiększenia tarczycy (wole). Wykorzystuje się je do monitorowania leczenia raka tarczycy. Podwyższony wynik przeciwciał może wskazywać na chorobę Hashimoto lub chorobę Gravesa-Basedowa.
2. USG tarczycy
Badanie ultrasonograficzne tarczycy pozwala zobaczyć, jaka jest wielkość gruczołu i czy są w nim guzki. Dzięki niemu można wykryć nawet 2-milimetrowe zmiany, ale nie można stwierdzić, czy są łagodne, czy złośliwe. USG tarczycy pozwala zbadać m.in. węzły chłonne w okolicy mostka i żuchwy oraz sprawdzić echogenność tarczycy. Jeżeli gruczoł jest zdrowy, jest ona jednakowa na całych płatach. Jeśli fragment płata ma wyższą echogenność, istnieje możliwość powstania guzków i zwapnień. Jeśli natomiast echogenność jest niższa, mogą powstać guzki, torbiele oraz powiększone naczynka.
3. Poziom jodu w moczu
Wykonuje się w przypadku diagnozowania wola. W tym celu należy wykonać dobową zbiórkę moczu, której mała część poddawana jest analizie. Norma poziomu jodu w moczu wynosi 100-250 µg/l. Stężenie jodu poniżej 100 µg/l wskazuje na jego niedobór.
4. Jodochwytność
To badanie, które pozwala określić, ile jodu wychwytuje tarczyca z powietrza i jedzenia. Wykonuje się je przed planowanym leczeniem jodem promieniotwórczym, ponieważ w przypadku niskiej jodochwytności nie dałoby ono żadnego efektu. Jest proste i całkowicie bezpieczne. Pacjent połyka kapsułkę z jodem i po kilku godzinach lekarz za pomocą specjalnego licznika lub gammakamery mierzy ilość zgromadzonego w tarczycy jodu. Po upływie doby badanie wykonuje się ponownie.
Tarczyca to bardzo ważny gruczoł w naszym organizmie, a choroby tarczycy mogą przyczynić się do wielu dysfunkcji. Im szybciej wychwycimy jakiekolwiek nieprawidłowości, tym szybciej będziemy mogli wrócić do „normalności" – głównie dzięki indywidualnie dopasowanemu leczeniu.
Żywienie w chorobach tarczycy
Niedobór hormonów tarczycowych skutkuje obniżoną przemianą materii przez spowolniony metabolizm. Czynnikami, które wywołują choroby tarczycy, są m.in. stres, niedojadanie lub też niska podaż energetyczna, za którą także niedobory witamin i składników mineralnych w organizmie. Niewskazana jest zatem dieta przyczyniająca się do szybkiej redukcji wagi, o zbyt niskiej podaży energii (kcal) czy dieta głodówkowa, a więc i taka, która będzie wyzwalaczem stresu.
Dieta w chorobach tarczycy powinna:
- zawierać większą podaż białka (zwiększenie dziennej podaży tego składnika do 80-100 g),
- być bogata w produkty o potencjale antyoksydacyjnym i przeciwzapalnym,
- być indywidualnie dopasowana do potrzeb organizmu.
Pamiętaj, że profilaktyka i regularne badanie się pozwalają wykryć chorobę oraz odpowiednio wcześnie podjąć kroki w kierunku poprawy zdrowia i samopoczucia. W przypadku zauważenia niepokojących objawów nie zwlekaj z wizytą u lekarza.
