Dyspareunia – ból podczas stosunku. Jak zapobiegać i jak leczyć?

Dyspareunia, czyli ból podczas stosunku, to problem, z którym boryka się wiele kobiet. Choć często bywa bagatelizowany, może mieć poważny wpływ na jakość życia, zdrowie psychiczne i relacje. Sprawdź, czym jest dyspareunia, jakie są jej przyczyny, jak ją diagnozować, leczyć i zapobiegać. 

Czym jest dyspareunia?

Dyspareunia, inaczej znana jako ból podczas stosunku, to dolegliwość, która polega na odczuwaniu dyskomfortu bądź bólu w trakcie lub po penetracji. Jest to problem medyczny, nie wynika z niewłaściwej techniki seksualnej ani nie jest jedynie "wszystko w głowie". Trzeba podkreślić, że dyspareunia to realne doznanie, które ma wpływ na fizjologiczne i psychologiczne aspekty zdrowia.

Przyczyny dyspareunii

Dyspareunia może mieć różne przyczyny.

• Z punktu widzenia fizjologicznego, może to być związane z chorobami, takimi jak endometrioza, zmiany hormonalne w trakcie menopauzy, infekcje układu moczowo-płciowego, albo reakcje alergiczne na produkty higieniczne lub prezerwatywy.
• Na poziomie psychologicznym, ból podczas stosunku może być również powiązany z lękiem, stresem, traumą, czy napięciem seksualnym. Warto zauważyć, że fizjologiczne i psychologiczne czynniki często są ze sobą powiązane. Na przykład, przewlekły ból może prowadzić do lęku i stresu związanego ze stosunkiem, co z kolei może pogłębić doświadczanie bólu. Dyspareunia nie wpływa jedynie na aspekt seksualny życia. Może mieć szeroki wpływ na ogólną jakość życia, relacje, samopoczucie oraz zdrowie psychiczne. Kobiety cierpiące na dyspareunię mogą doświadczać niskiego poczucia wartości, stresu, depresji, a nawet izolacji społecznej. Może to także wpływać na relacje partnerskie, prowadząc do napięć, nieporozumień, a nawet unikania intymności.
• W kontekście zdrowia psychicznego dyspareunia może prowadzić do lęku i depresji, szczególnie jeśli ból jest przewlekły i nie jest właściwie zdiagnozowany lub leczony. Dlatego tak ważne jest zrozumienie i rozpoznanie dyspareunii, aby umożliwić skuteczne leczenie i poprawę jakości życia.

Diagnostyka dyspareunii

Zgłoszenie się do lekarza jest zawsze odpowiednim krokiem, gdy ból podczas stosunku staje się przewlekły, powtarza się, przeszkadza w satysfakcjonującym życiu seksualnym, powoduje lęk przed zbliżeniem, bądź wpływa na jakość życia w inny sposób. Nawet jeśli ból jest sporadyczny lub niewielki, ale jest źródłem niepokoju, warto skonsultować się z profesjonalistą. Lekarz może pomóc zidentyfikować przyczynę bólu i zaproponować odpowiednie metody leczenia.

Rozpoznawanie dyspareunii to proces, który może wymagać szereg badań. Na początku, lekarz przeprowadzi szczegółowy wywiad, aby zrozumieć naturę bólu, okoliczności, w których się pojawia, oraz potencjalne czynniki ryzyka. Badanie ginekologiczne, zarówno zewnętrzne jak i wewnętrzne, jest często wymagane, aby ocenić stan narządów płciowych i zidentyfikować potencjalne przyczyny bólu. Dodatkowe badania, takie jak ultrasonografia, testy hormonalne, czy badania na obecność infekcji mogą być również konieczne.

Leczenie dyspareunii jest często interdyscyplinarne i może wymagać zaangażowania różnych specjalistów. Ginekolog jest zwykle pierwszym specjalistą, do którego zgłasza się pacjentka, ale w zależności od przyczyny bólu, mogą być potrzebni inni specjaliści:

• seksuolog może pomóc w zrozumieniu i rozwiązaniu problemów związanych z lękiem, stresem, lub napięciem seksualnym,
• psycholog lub terapeuta może pomóc w radzeniu sobie z traumą lub lękiem związanym z bólem podczas stosunku,
• fizjoterapeuta specjalizujący się w zdrowiu kobiet może pomóc w nauce technik relaksacyjnych, ćwiczeń mięśni dna miednicy, co może przyczynić się do zmniejszenia bólu.

W przypadkach, kiedy dyspareunia jest spowodowana konkretnymi stanami zdrowotnymi, takimi jak endometrioza czy zaburzenia hormonalne, mogą być wymagane konsultacje z innymi specjalistami.

Leczenie dyspareunii

Leczenie dyspareunii zależy od przyczyny dolegliwości. Często jest to podejście wielotorowe, łączące różne metody.

• Może to obejmować leki, takie jak niesteroidowe leki przeciwzapalne, leki przeciwbólowe, lub hormony, które mogą pomóc w łagodzeniu bólu związanego z okresem czy menopauzą.
• Terapia fizyczna, w tym ćwiczenia dna miednicy, mogą pomóc wzmocnić mięśnie i zmniejszyć ból.
• W niektórych przypadkach terapia psychologiczna, seksuologiczna, czy terapia par może pomóc radzić sobie z lękiem i stresem związanym z dyspareunią.
• W skrajnych przypadkach, kiedy ból jest wynikiem fizycznej anomalii lub poważnej choroby, takiej jak endometrioza, może być konieczne leczenie chirurgiczne.

Każda kobieta jest inna i unikalna, dlatego też leczenie dyspareunii powinno być dostosowane do jej indywidualnych potrzeb, komfortu i przyczyny bólu. Ważne jest, aby leczenie było skoordynowane z zaufanym specjalistą, który uwzględni wszystkie aspekty doświadczenia kobiety, nie tylko fizjologiczne, ale również emocjonalne i psychologiczne.

Wsparcie emocjonalne jest kluczowym elementem w procesie leczenia dyspareunii. Może to obejmować wsparcie ze strony partnera, rodziny, terapeuty, a nawet grup wsparcia. Pomoc w radzeniu sobie ze stresem, lękiem i innymi emocjami, które mogą wynikać z bólu podczas stosunku, jest niezbędna. To nie tylko pomaga kobietom w procesie leczenia, ale również w zrozumieniu, że nie są same, że dyspareunia to problem, który dotyka wielu kobiet, i że jest zrozumiały i ważny. Wsparcie emocjonalne może także zwiększyć skuteczność innych form leczenia, pomagając kobietom radzić sobie z dolegliwością na wszystkich poziomach ich życia.

Zapobieganie dyspareunii

Świadomość swojego ciała i zrozumienie swojej seksualności to klucz do zapobiegania dyspareunii. Wiedza o tym, co jest dla nas komfortowe, jakie ruchy lub pozycje są najbardziej przyjemne, a jakie mogą powodować dyskomfort, to pierwszy krok do zapobiegania bólu. Poznanie swojego ciała może również pomóc w szybszym zidentyfikowaniu ewentualnych problemów i podjęciu odpowiednich działań.

1. Regularne kontrole ginekologiczne to istotny element profilaktyki zdrowia kobiet, w tym dyspareunii. Profilaktyczne wizyty u ginekologa pomagają w wykrywaniu potencjalnych problemów zdrowotnych na wczesnym etapie, kiedy są one najłatwiej traktowane. Nie należy ignorować żadnych niepokojących objawów i zawsze powinno się je zgłaszać lekarzowi.
2. Dbanie o prawidłową higienę intymną oraz zdrowy styl życia, w tym regularne ćwiczenia, zdrowa dieta i unikanie stresu, to również ważne elementy zapobiegania dyspareunii. Właściwa higiena pomaga zapobiegać infekcjom, które mogą prowadzić do bólu podczas stosunku, a zdrowy styl życia pomaga utrzymać równowagę hormonalną i dobry stan zdrowia ogólny.
3. Komunikacja w związku – otwarta i szczera komunikacja z partnerem na temat doznań, potrzeb i granic podczas stosunku, jest niezbędna w zapobieganiu dyspareunii. Wyrażanie swoich oczekiwań i trosk, a także słuchanie partnera, pomaga w budowaniu więzi i zrozumienia, które mogą przyczynić się do poprawy komfortu seksualnego.
4. Regularne badania pod kątem chorób przenoszonych drogą płciową (STD) to kolejny ważny element zapobiegania dyspareunii. Niektóre STD, jeśli nie są leczone, mogą prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, w tym bólu podczas stosunku. Regularne testy i odpowiednie leczenie pomagają utrzymać zdrowie seksualne i zapobiegają rozwojowi dyspareunii.

Dyspareunia to poważny problem zdrowotny, który może wynikać z wielu przyczyn – zarówno fizjologicznych, jak i psychologicznych. Rozpoznanie i leczenie dyspareunii wymaga kompleksowego podejścia, które uwzględnia całość doświadczenia kobiety. Kluczem do sukcesu jest współpraca z zaufanym zespołem specjalistów oraz wsparcie emocjonalne ze strony partnera, rodziny i społeczności, a także świadoma profilaktyka.

Bibliografia:

1. American College of Obstetricians and Gynecologists. (2011). ACOG Practice Bulletin No. 119: Female sexual dysfunction. Obstetrics and Gynecology, 117(4), 996–1007.
2. Basson, R. (2015). A model of women’s sexual arousal. Journal of Sex & Marital Therapy, 27(1), 31-39.
3. Moyal-Barracco, M., & Lynch, P. J. (2004). 2003 ISSVD terminology and classification of vulvodynia: a historical perspective. Journal of Reproductive Medicine, 49(10), 772-777.
4. Sobhgol, S. S., & Charandabi, S. M. A. (2012). Prevalence and risk factors of dyspareunia in reproductive age women: a population-based study. International Journal of Impotence Research, 24(5), 204.