Szczekający kaszel, ból gardła, świszczący oddech – to objawy zapalenia tchawicy. Jak z nimi walczyć? Działaniem zachowawczym i wypoczynkiem! Zapalenie tchawicy najczęściej wywołują wirusy, które są obojętne na działanie antybiotyków. Co jeszcze trzeba wiedzieć o tej chorobie?
Zapalenie tchawicy u dzieci i dorosłych
Zapalenie tchawicy to choroba środkowego odcinka dróg oddechowych. Ta część układu w dużym stopniu jest narażona na szkodliwe działanie różnego rodzaju patogenów, które przenoszą się drogą kropelkową. Zapalenie tchawicy najczęściej wywołują wirusy (paragrypy, adenowirusy), rzadziej bakterie (bakterie atypowe Chlamydia pneumoniae i Mycoplasma pneumoniae). Choroba często rozwija się w konsekwencji długotrwałego zapalenia gardła, krtani lub oskrzeli. Dzieje się tak, ponieważ tchawica jest położona w bliskiej od nich odległości, co sprzyja rozwojowi zakażenia. To również sprawia, że zapalenie tchawicy zwykle przebiega z jednoczesnym zapaleniem innych elementów odcinka oddechowego. Zapalenie krtani i tchawicy oraz oskrzeli zalicza się do zespołu krupu (w klasyfikacji chorób oznaczonego jako ICD 10). Zapadają na nie osoby w różnym wieku, jednak zapalenie tchawicy u dzieci jest szczególnie niebezpieczne ze względu na niedrożność oddechową i ryzyko niedotlenienia.
Zapalenie tchawicy przewlekłe i ostre
Zapalenie tchawicy może być przewlekłe lub ostre. To ostatnie, które zostało omówione wyżej, dotyczy sytuacji, gdy zakażenie obejmuje nie jeden, lecz kilka narządów środkowej części układu oddechowego – gardło, krtań, oskrzela. Ostre zapalenie tchawicy rozwija się stopniowo. Pierwszymi objawami może być zmęczenie, osłabienie, stan podgorączkowy, ból gardła. Gdy zakażenie obejmuje krtań i tchawicę, ból gardła staje się coraz silniejszy, pojawia się chrypka, charakterystyczny, szczekający kaszel (stridor), wyzwalający ból za mostkiem i świszczący oddech. Choremu trudno oddychać, kaszle nieproduktywnie, co jest bardzo męczące. Mogą pojawić się duszności. Ostre zapalenie tchawicy o podłożu wirusowym trwa przeważnie około 1-2 tygodni. Z dnia na dzień objawy stają się coraz mniej uciążliwe. Warto jednak pamiętać, że poprawa samopoczucia nie zawsze oznacza ozdrowienie. Często zdarza się, że skrócenie rekonwalescencji nie wychodzi na zdrowie. Osłabione zapaleniem układy oddechowy i odpornościowy są bardziej podatne na działanie drobnoustrojów, dlatego jazda do pracy autobusem czy stanie w sklepowej kolejce łatwo mogą wywołać nawrót choroby i ostatecznie wydłużyć czas leczenia.
Takie zachowania sprzyjają też rozwojowi przewlekłego zapalenia tchawicy. Stałe narażenie dróg oddechowych, zwłaszcza osłabionych chorobą, na działanie szkodliwych czynników może sprawiać, że niektóre dolegliwości będą występować przez dłuższy czas, pomimo podjętego leczenia. Przebywanie w klimatyzowanych, zadymionych lub zapylonych miejscach negatywnie wpływa na układ oddechowy. Podrażniona dymem czy chemikaliami śluzówka tchawicy łatwo może ulec zakażeniu, czego głównym objawem jest utrzymujący się suchy kaszel. Podobnie dzieje się przy nawracającym zapaleniu zatok, kiedy spływająca wydzielina podrażnia tylną ścianę gardła, a w dalszej kolejności krtań, tchawicę, oskrzela i płuca. Przewlekłe zapalenie tchawicy towarzyszy często innym przewlekłym chorobom. Choć nie objawia się w tak uciążliwy sposób, jak ostre zapalenie tchawicy, nie może być bagatelizowane – wymaga dokładnej diagnozy i właściwego leczenia.
Zapalenie tchawicy – leki i domowe sposoby
Tak jak wspomniano, zapalenie tchawicy najczęściej ma podłoże wirusowe, dlatego wymaga leczenia objawowego. Wirusy są obojętne na działanie antybiotyków, dlatego ich podanie mija się z celem (a ponadto osłabia ich potencjał leczniczy i szkodzi środowisku). Zapalenie tchawicy dość łatwo rozpoznać, ponieważ choroba przynosi charakterystyczne objawy:
- zmęczenie i osłabienie,
- stan podgorączkowy lub gorączkę poniżej 38 stopni C,
- świszczący oddech,
- szczekający kaszel,
- ucisk za mostkiem w chwili kaszlu,
- obturację krtani.
Diagnozę stawia się na podstawie wywiadu i badania palpacyjnego. Inne badania obrazowe (RTG, USG) albo mikrobiologiczne (wymaz z rozmazem) zleca się przy nietypowych objawach, wskazujących na zakażenie bakteryjne – gdy testy je potwierdzą, wówczas wdraża się antybiotykoterapię, jeśli nie, pozostaje się przy lekach bez recepty. Głównym celem leczenia infekcji wirusowych dróg oddechowych jest łagodzenie dolegliwości. Dlatego chorym zaleca się środki niesteroidowe o działaniu przeciwbólowe i przeciwzapalne (NLPZ) - np. na bolące gardło tabletki lub aerozol, a na gorączkę i ból głowy paracetamol. Z domowych sposobów sprawdzą się:
- płukanki ziołowe (antyseptyczne, kojące śluzówkę),
- ciepła herbata z miodem (przyjmowanie większej ilości płynów sprzyja eliminacji patogenów),
- inhalacje z soli fizjologicznej (udrażniają drogi oddechowe).
Nieco inaczej jest z diagnozowaniem i leczeniem małych pacjentów. Do rozpoznania ostrego zapalenia tchawicy u dzieci często zleca się RTG klatki piersiowej, pomiar saturacji krwi i wymaz z gardła. Należy też określić stopień niedrożności dróg oddechowych. Jeśli oddychanie jest utrudnione, występują ataki duszności, konieczny jest pobyt w szpitalu. Jeżeli natomiast choroba przebiega łagodnie i nie ma ryzyka niedotlenienia, można rozpocząć leczenie domowe. Tu znów, w zależności od nasilenia objawów, stosuje się środki zachowawcze (NLPZ) lub glikokortykosteroidy. Ważne, aby cały czas monitorować stan zdrowia dziecka. Nie należy też bagatelizować choroby i postępować ostrożnie, nawet gdy ustąpią męczące objawy.
