Smog - wszystko, co powinieneś o nim wiedzieć!

Smog - wszystko, co powinieneś o nim wiedzieć!

Bardzo dużo mówi się o smogu w kontekście zdrowia i zmian jakości powietrza w Polsce. Niewątpliwie można stwierdzić, że zjawisko to roztrząsa nagłówki gazet i stron internetowych. Warto więc poszerzać świadomość Polek i Polaków w tym temacie, dlatego przychodzimy z artykułem, w którym chcemy zapoznać naszych użytkowników z podstawowymi zagadnieniami dotyczącymi smogu.
 

Smog czyli atmosferyczny smok

Zjawisko smogu jeszcze do niedawna nie było aż tak spopularyzowane, gdyż nie stanowiło ono jeszcze aż tak dużego problemu. Poznawaliśmy je tylko w teorii na lekcjach geografii, a teraz zmagamy się z nim w praktyce. O smogu czytało się w podręcznikach lub dowiadywało z edukacyjnych programów telewizyjnych. Nikt nie przewidział, że ten problem stanie się kiedyś realnym zagrożeniem dla planety.

Czym jest smog? Smog jest bardzo podobny do mgły. Nie jest to jednak naturalnie powstająca mgła, jaką znamy z porannych widoków za oknem. Mgła wprawia w nas zachwyt, a jej krople na liściach powodują, że jesteśmy pełni podziwu wobec majestatyczności otaczającej nas natury. Nikt natomiast nie będzie zachwycał się smogiem.

Smog jest mgłą, powstającą w wyniku zmieszania jej z dymem i spalinami znajdującymi się w atmosferze. Można więc przypuszczać, że im bardziej zurbanizowane i uprzemysłowione miasta, tym stężenie smogu będzie wyższe. Smog ma być więc niejako mieszanką dymu i mgły. W porównaniu jednak do mgły, smog ma bardzo szkodliwe działanie na zdrowie organizmów żywych [1].

Należy też wspomnieć, że o ile mgła jest zjawiskiem przejściowym, o tyle smog pozostawia stały ślad w atmosferze. Permanentnie dostające się do niej zanieczyszczenia, takie jak tlenki siarki, tlenek azotu, tlenek węgla, pyły zawieszone oraz kancerogenne wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) powodują, że smog utrzymuje się o wiele dłużej i jest zjawiskiem, które na stałe zagościło w znaczących przemysłowo aglomeracjach.

Jakie substancje tworzą smog?

Nie chcemy zagłębiać się w chemię w jej najczystszej postaci, ale same nazwy niewiele mogą mówić, dlatego postaramy się je pokrótce przedstawić. Tlenek siarki i tlenek azotu to nieorganiczne związki chemiczne. Różnią się tym, że tlenek siarki powstaje np. w wyniku spalania paliw kopalnych i może być bezpośrednią przyczyną kwaśnych deszczy, z kolei tlenek azotu powstaje poprzez emisję do atmosfery spalin z transportu samochodowego.

Tlenek węgla podobnie jak poprzednie także związany jest ze spalaniem. W jego przypadku chodzi o spalanie paliw kopalnych i biomasy. W skład smogu wchodzą także pyły zawieszone (PM10 i PM2,5). Jak sama nazwa wskazuje pyły zawieszone to drobiny kurzu, popiołu, sadzy czy piasku. Zawieszanie pyłów polega na tym, że np. na powierzchni drobin kurzu mogą osiadać szkodliwe substancje, które w ten sposób przedostają się do organizmu wraz z wdychanym powietrzem. 

Inne składniki smogu to także metale ciężkie takie jak ołów czy rtęć oraz wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA). WWA powstają w wyniku spalania związków organicznych (drewno, śmieci) i tworzyw sztucznych. Do WWA zalicza się rakotwórcza substancja, jaką jest benzo(a)piren.

Jakie są przyczyny powstawania smogu?

Ogólnie można powiedzieć, że przyczyną smogu jest z jednej strony coraz większe uprzemysłowienie i rozwój miast, z drugiej natomiast wciąż niewielka świadomość ludzi o istniejącym zagrożeniu. Jedną z najważniejszych przyczyn jest chociażby to, że w wielu domach nadal wykorzystuje się instalacje starego typu (potocznie nazywane śmieciuchami bądź kapciuchami) czyli kotły i piece górnego spalania. Da się w nich spalić wszystko, co się do nich wrzuci.

Z raportów wynika, że w takich kotłach lądują często przedmioty, których palenie jest niedozwolone, a więc drewno impregnowane i lakierowane, meble tapicerowane, materace, syntetyczna i naturalna skóra, pojemniki i butelki z tworzyw sztucznych po napojach, farbach i lakierach, rozpuszczalnikach i inne. A wydawałoby się, że temat palenia wszystkiego, co ogień może pochłonąć, został już dawno rozwiązany, a osoby, które to praktykowały zostały już obarczone należnymi im karami finansowymi.

Inną przyczyną jest szeroko rozwinięta komunikacja. Obecnie na jedną rodzinę mogą przypadać średnio dwa samochody. Ochrona środowiska ustąpiła miejsca wygodzie i komfortowi podróży nawet na niewielkie odległości. Do pobliskiego marketu podjeżdża się samochodem. Można powiedzieć, że zarówno transport samochodowy jak i komunikacja miejsca zawładnęły miastami.

Wbrew pozorom nawet zanieczyszczenia wytwarzane przez energetykę zawodową nie odciskają takiego piętna na atmosferze, jak szeroko rozwinięta komunikacja i transport. Chociaż mają także swój duży udział i o tym nie należy zapominać. Z tego powodu najbardziej narażone są południowe obszary Polski, które znane są ze swojego udziału w gospodarce kopalń i fabryk.

Smog - statystyki są przerażające

Tematem smogu zajęła się już Światowa Organizacja Zdrowia. Według tej organizacji w samej Unii Europejskiej 33 na 50 miast o największym stężeniu pyłu PM2,5 znajduje się w Polsce. Smog w poszczególnych miejscowościach spowodowany jest niską emisją, czyli emisją komunikacyjną, emisją pyłów, szkodliwych gazów, które pochodzą z lokalnych kotłowni węglowych. Do takich miast należą Kraków, Nowy Sącz, Rybnik czy Żywiec.

Problem smogu został zauważony także przez Głównego Inspektora Sanitarnego, który alarmuje, że zanieczyszczenie powietrza na terenie południowej Polski pobija rekordy i nie ma się czym chwalić. Z pewnością nie jest to powód do dumy. Na temat smogu powstał także obszerny raport Ministerstwa Przedsiębiorczości i Technologii. Raport ten dotyczy życia obywateli i wynika z niego, że smog może być powodem przedwczesnej śmierci! To poważny alarm dla naszego kraju.

Żeby ukazać potęgę problemu stosuje się bardzo chwytliwe nagłówki, które pokazują statystyki dotyczące śmiertelności, wynikającej ze smogu. Nawet Światowa Organizacja Zdrowia alarmuje, że z powodu smogu przedwcześnie umiera znacznie więcej osób. Z perspektywy roku jest to około trzech milionów osób. Mało? Smog zbiera straszne żniwo. W samej Polsce przedwcześnie umiera około 50 tysięcy osób, co można porównać do całkowitego wymarcia miasta średniej wielkości.

Wpływ smogu na ludzkie zdrowie

O tym, że smog jest szkodliwy już napisaliśmy. Chcemy jednak zagłębić się w to zagadnienie z uwagi na to, że nasz portal zajmuje się szeroko pojętym zdrowiem. Warto pamiętać o tym, że wszystko, co dzieje się dookoła nas, nawet w atmosferze, wpływa bezpośrednio lub pośrednio na nasze zdrowie, nawet jeśli nie zdajemy sobie sprawy. Negatywne skutki mogą się ujawnić od razu lub po upływie czasu.

Bardzo często jest tak, że objawy wynikające z negatywnego wpływu smogu przypominają np. zespół chronicznego zmęczenia, przeziębienie czy alergię. Może to być bardzo mylące. Z tego powodu niewiele osób poważnie podchodzi do problemu, a wszelkie badania zaczyna się robić dopiero w chwili, gdy tak naprawdę jest już za późno. Jeśli więc mieszkasz na terenie o największym stopniu smogowego zanieczyszczenia, powinieneś wziąć pod uwagę, że możesz być w grupie ryzyka.

Nie trzeba mieć słabej odporności, żeby być narażonym na wpływ smogu. Wystarczy nawet krótkotrwały kontakt, by odczuwać takie dolegliwości jak zmęczenie, szybszy spadek energii, np. podczas wysiłku fizycznego, stany zapalne, podrażnienie spojówek, podrażnienie krtani i tchawicy.

Oczywiście osoby, które chorują przewlekle są jeszcze bardziej narażone i objawy mogą być bardzo zaostrzone. Dotyczy to na przykład osób chorujących na astmę [2]W najgorszym wypadku dochodzi do rozwoju nowotworów złośliwych: raka płuc, zatok, nerek oraz okolic jamy ustnej: gardła, krtani i przełyk [3].

Nie będzie zaskakujące jeśli napiszemy, że smog jest szczególnie niebezpieczny dla dzieci, kobiet w ciąży i planujących ciążę, a także osób starszych. W przypadku dzieci dotyczy to szczególnie dzieci w okresie rozwoju, a więc zarówno rozwoju płodowego oraz rozwoju dziecięcego. Początkowo nie zauważa się tych konsekwencji, ale udokumentowano, że dzieci te wykazują zmniejszone zdolności poznawcze i intelektualne. Sytuacja ta bardzo przypomina okres po katastrofie atomowej w Czarnobylu, która zbierała swoje żniwo wśród dzieci urodzonych w kolejnych dekadach.

Poszczególne substancje wchodzące w skład smogu mają szkodliwy wpływ na konkretne sfery ludzkiego organizmu, np. tlenek węgla, który,  przez zdolność wiązania z hemoglobiną, może wypierać tlen z krwiobiegu. Wydaje się nieprawdopodobne, a jednak. Metale ciężkie mogą powodować przewlekłe zatrucia, a wspomniane WWW wykazują właściwości rakotwórcze.

Pyły zawieszone, o których wspomnieliśmy wcześniej, także przyczyniają się do rozwoju licznych schorzeń. Wykazują one zdolność przechodzenia przez ściany pęcherzyków płucnych (docierają do organizmu podczas wdychania), a z pęcherzyków płucnych trafiają do układu krwionośnego. Mogą powodować zaburzenia rytmu serca, rozwój choroby niedokrwiennej serca i nadciśnienie [4].

Ale to nie wszystko! Pyły zawieszone są też bardzo niebezpieczne dla osób, które chorują na wyżej wymienione choroby. Mogą one bowiem nasilać dotychczasowe objawy, a w grupie osób, które są najbardziej narażone są osoby starsze, osoby z otyłością, osoby, które borykają się z cukrzycą, a także osoby palące papierosy.

Wpływ smogu na inne aspekty życia codziennego

Nie da się ukryć, że smog wpływa negatywnie na jakość życia. Zauważono, że smog powoduje szybsze starzenie się oraz zwiększa ryzyko występowania demencji. Zjawisko to jest o tyle interesujące, że przecież z zanieczyszczeniami powietrza zmagaliśmy się od dekad. Chodzi jednak o to, że ich stężenie jest o wiele większe i nie zapowiada się, by w najbliższym czasie miało zmaleć, zwłaszcza przy tak wysoce postępującym rozwojem przemysłowym. Nawet jeśli zmniejszyłoby się ilość emitowanych spalin, to jednak zjawisko smogu jest już w tak zaawansowanym stadium, że nie da się go wyeliminować z dnia na dzień.

Smog ma nie tylko niekorzystny wpływ na zdrowie. Warto zaznaczyć, że szkodliwe związki chemiczne, które już dostały się do atmosfery, sieją spustoszenie np. poprzez zanieczyszczanie gleb przeznaczonych pod uprawę. Dużo można by pisać o kwaśnych deszczach, które są sprawcą niszczenia budynków i roślinności, a także powodują korozję metali.

Dla zobrazowania skali smogowego problemu, stworzono szokujące porównanie, które pokazuje, że wdychanie benzo(a)pirenu ma przełożenie w określonej ilości wypalanych papierosów w ciągu dnia (Kalkulator Papierosowy) [5]. Można więc śmiało twierdzić, że każdy, kto oddycha zanieczyszczonym powietrzem, może poniekąd czuć się palaczem. Jest to o tyle kuriozalne, że na każdym kroku namawia się (poprzez drastyczne obrazy, hasła) do odstawienia papierosów, podczas gdy nawet oddychanie, może być w skutkach tak groźne jak palenie papierosów. Brzmi to przerażająco.

Trzeba też wziąć pod uwagę, że zanieczyszczenia, które znajdują się np. w glebie, będą znajdowały się także w roślinach uprawnych, zbożach i innych. Te z kolei stanowią często pożywienie dla zwierząt. A idąc dalej tym łańcuchem, na nasz talerz trafiają produkty zwierzęce i odzwierzęce, a także produkty roślinne. W ten sposób poza smacznym posiłkiem dostarczamy naszemu organizmowi substancji, które wcześniej skaziły fundament planety ziemi.

Smog nie patrzy na wiek, styl życia czy płeć. Problem dotyczy każdego. Żyjemy w świecie technologii i szerokiego rozwoju na wielu płaszczyznach. Mamy łatwiejszy dostęp do informacji, jednak trzeba powiedzieć, że nadal w wielu miastach i na wsiach poziom świadomości jest niewielki. Mimo że nasz kraj uchodzi za jeden z lepiej rozwiniętych, to jednak zapomniało się o tym, że nasz ziemski byt jest przejściowy, a planeta ziemia nie jest naszą własnością.

Planeta to nasz dom, o który powinno się dbać tak samo, jak dba się o mieszkania i domy. Niestety szeroko rozwinięta konsumpcja oraz współczesny rynek pracy i zarobki powodują, że tak podstawowe aspekty jak zdrowie, dobre samopoczucie i jakość życia, ustąpiły miejsca wartościom przemijającym, jak pieniądze i bogacenie się.

Od mało rozwiniętego człowieka pierwotnego, który prowadził koczowniczy tryb życia i od podstaw uczył się funkcjonowania na tym świecie (okiełznanie ognia, rozpoznawanie kierunków świata, zdolność obrony i szukania pożywienia) doszliśmy do takich czasów, gdzie będąc wysoce rozwiniętym intelektualnie i fizycznie globalnym społeczeństwem, będziemy bać się oddychania.

Na sklepowych półkach pojawiają się już maseczki do noszenia na co dzień, które mają zapobiegać wdychaniu szkodliwego i skażonego powietrza. Nawet sklepy kosmetyczne wykorzystały smog jako chwyt marketingowy. W wielu drogeriach można zakupić kosmetyki do pielęgnacji, które usuwają zanieczyszczenia z ciała i zabezpieczają skórę przed wchłanianiem się nowych. Czy nie brzmi to co najmniej zatrważająco?

Co jeszcze musi się wydarzyć, żebyśmy zauważyli, że smog staje się realnym zagrożeniem codziennego życia dla nas i przyszłych pokoleń? Pozostawiamy to pytanie do rozważań dla naszych czytelników.


BIBLIOGRAFIA
(1) https://www.webmd.com/allergies/features/smog-not-an-allergen-but-an-irritant#1
(2) https://www.medicalnewstoday.com/releases/26525.php
(3) https://www.webmd.com/breast-cancer/news/20170406/can-smog-raise-breast-cancer-risk
(4) https://www.webmd.com/heart-disease/news/20131012/high-smog-levels-tied-to-serious-heart-problems
(5) https://www.medicalnewstoday.com/releases/299658.php

Serwis Medsowa.pl wykorzystuje pliki cookies. Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na wykorzystywanie plików cookies. Dowiedz się więcej.