Melatonina – właściwości i działanie

Czy kiedykolwiek zastanawiałeś się, jak nasz organizm wie, kiedy jest czas na sen i kiedy na pobudkę? Kluczem do tego tajemniczego procesu jest hormon zwany melatoniną. Odgrywa ona kluczową rolę w regulacji naszego wewnętrznego zegara biologicznego. Przyjrzyjmy się bliżej jej właściwościom i działaniu!

Czym jest melatonina?

Melatonina, znana również jako hormon snu, to związek chemiczny produkowany przez szyszynkę (gruczoł umiejscowiony w mózgu). Jest to biogeniczna amina syntetyzowana z aminokwasu tryptofanu za pośrednictwem serotoniny. Synteza i wydzielanie melatoniny są regulowane przez światło – wzrost produkcji melatoniny następuje w nocy, a spada w dzień. Taki cykl wynika z roli, jaką melatonina pełni w organizmie.

Melatonina – funkcje w organizmie

Najważniejszą funkcją melatoniny w organizmie jest regulacja rytmu dobowego, który wpływa na cykl snu i czuwania. Melatonina informuje nasz organizm o zmianie dnia i nocy, pomagając nam zasnąć, kiedy jest ciemno, i obudzić się, kiedy jest jasno. Dzięki temu jesteśmy w stanie dostosować nasze aktywności do zmiany pór dnia, co jest ważne dla zachowania optymalnej wydajności i zdrowia.

Melatonina pełni również inne, nie mniej ważne role. Uczestniczy w regulacji funkcji immunologicznych, wpływa na procesy starzenia się organizmu, pomaga w regulacji ciśnienia krwi, wykazuje też potencjał przeciwnowotworowy.

• Melatonina jest powszechnie znana jako hormon regulujący sen. Wpływa na nasz wewnętrzny zegar biologiczny, synchronizując go z cyklem dobowym. Poziom melatoniny w naszym organizmie zaczyna wzrastać wieczorem, co sygnalizuje organizmowi, że nadszedł czas na odpoczynek. Wysoki poziom melatoniny utrzymuje się przez noc, po czym zaczyna spadać nad ranem, informując organizm, że nadszedł czas na pobudkę. Dzięki temu hormonowi jesteśmy w stanie regulować nasz cykl snu i czuwania, a jakiekolwiek zaburzenia w produkcji melatoniny mogą prowadzić do problemów ze snem.
• Melatonina wykazuje właściwości antyoksydacyjne. Hormon ten neutralizuje szkodliwe działanie wolnych rodników, chroniąc komórki przed uszkodzeniami oksydacyjnymi. Wolne rodniki są jednym z głównych czynników przyspieszających proces starzenia się oraz mogą przyczyniać się do rozwoju wielu chorób, takich jak choroby serca, cukrzyca czy nowotwory. Dlatego melatonina, jako skuteczny antyoksydant, może odgrywać istotną rolę w zachowaniu zdrowia i opóźnianiu procesów starzenia.
• Badania kliniczne sugerują, że melatonina może mieć potencjalne właściwości przeciwnowotworowe. Choć potrzebne są dalsze badania, niektóre wyniki wskazują, że melatonina może hamować wzrost niektórych typów nowotworów, takich jak rak piersi czy rak prostaty. Dodatkowo, ze względu na swoje silne właściwości antyoksydacyjne, melatonina może chronić komórki przed uszkodzeniami DNA, co również może przyczynić się do zapobiegania rozwoju nowotworów.
• Melatonina wykazuje również działanie immunomodulacyjne, czyli wpływa na działanie układu immunologicznego. Może stymulować aktywność niektórych komórek odpornościowych, przyczyniając się do poprawy odporności.
• Badania wskazują również na korzystny wpływ melatoniny na układ krążenia, poprzez obniżenie ciśnienia krwi i ochronę przed uszkodzeniami naczyń krwionośnych. 
• Niektóre badania sugerują, że melatonina może wykazywać działanie neuroprotekcyjne, chroniąc komórki nerwowe przed uszkodzeniami.
• Melatonina może wpływać na produkcję innych neuroprzekaźników, takich jak serotonina czy dopamina, które mają kluczowe znaczenie dla naszego nastroju i samopoczucia.

Melatonina działa poprzez interakcję z receptorami melatoniny (MT1 i MT2) znajdującymi się w wielu tkankach i organach naszego ciała, w tym w mózgu, sercu, wątrobie, nerkach i komórkach układu immunologicznego. Po związaniu z receptorami melatoniny, hormon ten wywołuje szereg reakcji biologicznych, które wpływają na różne funkcje naszego organizmu, takie jak cykl snu i czuwania, odporność czy funkcje kognitywne.

Stosowanie melatoniny jako suplementu diety

Melatonina może być stosowana w formie suplementu diety – zwłaszcza w sytuacjach, które mogą zaburzyć naturalny rytm dobowy, jak jet lag czy praca zmianowa. Jej zdolność do regulowania cyklu snu i czuwania sprawia, że jest ona często wykorzystywana w przypadku bezsenności i innych zaburzeń snu.

Suplementy melatoniny są dostępne w wielu formach, takich jak tabletki, płyny czy pastylki do ssania. Wybór formy suplementacji zależy od indywidualnych preferencji i potrzeb. Pastylki do ssania mogą być odpowiednie dla osób, które mają problem z połykaniem tabletek, natomiast płynna forma może zapewnić szybsze wchłanianie melatoniny.

Chociaż melatonina jest uważana za bezpieczny preparat, może jednak powodować skutki uboczne, takie jak senność, zawroty głowy czy ból głowy. Może również wchodzić w interakcje z niektórymi lekami i suplementami diety, takimi jak leki na uspokojenie, leki na depresję czy produkty zawierające tryptofan. Dlatego zawsze należy konsultować się z lekarzem lub farmaceutą przed rozpoczęciem suplementacji melatoniny – zwłaszcza w przypadku systematycznego przyjmowania leków.

Źródła:

1. Reiter, R. J., Tan, D. X., & Fuentes-Broto, L. (2010). Melatonin: a multitasking molecule. Progress in brain research, 181, 127–151. 
2. Cardinali, D. P., Srinivasan, V., Brzezinski, A., & Brown, G. M. (2012). Melatonin and its analogs in insomnia and depression. Journal of pineal research, 52(4), 365–375.
3. Srinivasan, V., Spence, D. W., Pandi-Perumal, S. R., Trakht, I., & Cardinali, D. P. (2010). Therapeutic actions of melatonin in cancer: possible mechanisms. Integrative Cancer Therapies, 9(3), 227–246.
4. Andersen, L. P., Gögenur, I., Rosenberg, J., & Reiter, R. J. (2016). The Safety of Melatonin in Humans. Clinical drug investigation, 36(3), 169–175.