Kleptomania, zaburzenie charakteryzujące się niekontrolowanymi impulsami do kradzieży, jest często mylone z prostym zachowaniem kryminalnym. Jest to jednak złożone zaburzenie, które wymaga profesjonalnego podejścia i troski. Sprawdź, na czym polega kleptomania, jakie są jej przyczyny, symptomy, jak jest diagnozowana, a przede wszystkim – jakie są opcje jej leczenia.
Czym jest kleptomania?
Kleptomania, znana także jako zaburzenie kontroli impulsów, to unikalne i poważne stanowisko w spektrum zdrowia psychicznego. Według Krajowego Instytutu Zdrowia Psychicznego (NIMH), kluczowym aspektem kleptomanii jest powtarzająca się potrzeba kradzieży, która nie jest motywowana potrzebą materialną lub osobistym zyskiem.
Kleptomania jest kategoryzowana przez Międzynarodową Klasyfikację Chorób (ICD-10) jako specyficzne zaburzenie kontroli impulsów. Z kolei według piątej edycji Diagnostycznego i Statystycznego Podręcznika Zaburzeń Psychicznych (DSM-5), kleptomania jest zdefiniowana poprzez serię pięciu kryteriów, które muszą być spełnione:
- powtarzające się niepowstrzymane impulsy do kradzieży przedmiotów, które nie są potrzebne do osobistego użytku lub ze względu na ich wartość materialną,
- poczucie napięcia bezpośrednio przed kradzieżą,
- przyjemność, gratyfikacja lub ulgę w momencie kradzieży,
- kradzież nie jest popełniana w celu wyrażenia złości lub zemsty, ani nie jest spowodowana urojeniem lub halucynacją,
- kradzież nie jest lepiej wyjaśniona przez inne zaburzenie psychiczne, takie jak zaburzenia nastroju, zaburzenia lękowe lub osobowości.
Istotne jest dostrzeżenie, że kleptomania różni się od innych zaburzeń kontroli impulsów, takich jak hazard, kompulsywne zakupy, czy nadmierne jedzenie. Osoby cierpiące na kleptomanię nie dążą do osiągnięcia euforii lub przyjemności, jak w przypadku tych zaburzeń. Raczej, chodzi o ukojenie uczucia napięcia, które towarzyszy impulsowi do kradzieży.
Podejście do kleptomanii z perspektywy etycznej i moralnej jest skomplikowane. Wiele osób może odczuwać winę lub wstyd z powodu swojego zachowania, ale to niewłaściwe zrozumienie kleptomanii jako wybór moralny, a nie zaburzenie psychiczne, może przyczynić się do stigmatyzacji. Leczenie kleptomanii wymaga profesjonalnej interwencji medycznej i psychologicznej, nie moralnego osądu. Zrozumienie tej różnicy jest kluczowe dla empatycznego i skutecznego podejścia do osób cierpiącej na kleptomanię.
Przyczyny kleptomanii
Zrozumienie przyczyn kleptomanii to złożone zadanie, które zazwyczaj wymaga uwzględnienia wielu różnych czynników. Nie ma jednej konkretnej przyczyny, która mogłaby wyjaśnić, dlaczego niektóre osoby rozwiną kleptomanię, podczas gdy inne nie.
Z punktu widzenia biologicznego, niektóre badania sugerują, że zmiany w specyficznych obszarach mózgu mogą sprzyjać rozwojowi kleptomanii. Osoby z kleptomanią mogą mieć anomalie w obszarach mózgu związanych z regulacją impulsów i nagród, co może prowadzić do trudności z powstrzymywaniem się od kradzieży.
Również genetyka może odgrywać tutaj ważną rolę. Badania na bliźniętach wskazują na pewną dziedziczność kleptomanii, choć konkretna odpowiedzialność genów jeszcze nie jest w pełni zrozumiana.
W obszarze psychologii, czynniki takie jak stres, traumy czy doświadczenia z dzieciństwa mogą zwiększać ryzyko kleptomanii. Osoby, które doświadczyły traumy, takiej jak przemoc domowa lub nadużycia w dzieciństwie, mogą być bardziej narażone na rozwój zaburzeń kontroli impulsów, w tym kleptomanii.
Czynniki społeczno-kulturowe również mogą mieć wpływ. Nacisk społeczny, normy kulturowe i wzorce zachowań mogą wpływać na to, jak osoba radzi sobie z napięciem i stresem, a w rezultacie mogą zwiększać ryzyko rozwoju kleptomanii.
Pamiętajmy, że te czynniki ryzyka nie gwarantują, że osoba rozwinie kleptomanię. To złożone zaburzenie, które zazwyczaj wynika z unikalnej kombinacji genetycznych, psychologicznych i społeczno-kulturowych czynników.
Diagnostyka kleptomanii
Rozpoznanie kleptomanii nie jest prostym procesem i często wymaga wielu różnych kroków diagnostycznych. Kluczowe symptomy, które mogą sugerować kleptomanię, zazwyczaj obejmują niepowstrzymane impulsy do kradzieży, poczucie napięcia przed kradzieżą i uczucie ulgi po dokonaniu kradzieży.
Wymagania diagnostyczne według DSM-5 i ICD-10:
Zgodnie z DSM-5 i ICD-10, kryteria diagnostyczne dla kleptomanii obejmują nie tylko powtarzające się impulsy do kradzieży, ale również brak związku między kradzieżą a osobistym zyskiem lub potrzebą. Ponadto kradzież nie powinna być wywołana urojeniami lub halucynacjami, ani służyć jako forma wyrażania złości lub zemsty.
W przypadku kleptomanii objawy mogą różnić się w zależności od wieku i płci. Młodsi pacjenci mogą przejawiać impulsywność i brak poczucia konsekwencji, podczas gdy starsi pacjenci mogą wykazywać większy lęk i wstyd. Niektóre badania sugerują, że kobiety mogą być bardziej narażone na kleptomanię, chociaż przyczyna tej różnicy nie jest jeszcze w pełni zrozumiana.
Diagnoza kleptomanii zazwyczaj obejmuje wywiad kliniczny, który pozwala lekarzowi lub terapeucie na zrozumienie zachowań, uczuć i myśli pacjenta. Testy psychologiczne, takie jak kwestionariusze lub skale oceny, mogą być również użyte do pomiaru nasilenia symptomów. W niektórych przypadkach może być również zastosowana ocena neurologiczna, aby wykluczyć inne możliwe przyczyny impulsywnych zachowań.
Leczenie kleptomanii
Diagnoza kleptomanii może być trudna, ale jest to kluczowy krok w umożliwieniu pacjentom dostępu do odpowiednich strategii leczenia.
Pomoc dla osób cierpiących na kleptomanię obejmuje różnorodne strategie terapeutyczne, które mogą być dostosowane do indywidualnych potrzeb każdego pacjenta. W celu zapewnienia skutecznego leczenia zazwyczaj stosuje się połączenie terapii farmakologicznej, behawioralnej oraz wsparcia społecznego.
- Leczenie farmakologiczne kleptomanii to obszar, który nadal jest badany. Niektóre leki, takie jak leki przeciwdepresyjne (szczególnie te z klasy inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny, SSRI) czy stabilizatory nastroju, mogą być używane w celu pomocy w zarządzaniu impulsami i zmniejszaniu uczucia napięcia związanego z kleptomanią.
- Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) jest często kluczowym elementem leczenia kleptomanii. CBT koncentruje się na pomocy pacjentom w zrozumieniu i zmianie swoich myśli i zachowań. W przypadku kleptomanii CBT może obejmować strategie zarządzania stresem, techniki relaksacyjne, a także metody radzenia sobie z impulsami do kradzieży.
- Wsparcie społeczne również jest kluczowym elementem leczenia kleptomanii. Grupy wsparcia, takie jak Anonimowi Kleptomani, mogą zapewnić cenną przestrzeń do dzielenia się doświadczeniami i strategiami radzenia sobie z zaburzeniem. Wsparcie od rodziny i przyjaciół jest również istotne w procesie leczenia.
Chociaż kleptomania jest poważnym i złożonym zaburzeniem, z odpowiednim leczeniem i wsparciem, perspektywy dla osób z kleptomanią mogą być optymistyczne. Kluczem jest wcześniejsze rozpoznanie i skierowanie do odpowiednich profesjonalistów zdrowia psychicznego. Pamiętajmy, że każdy przypadek kleptomanii jest inny i wymaga indywidualnego podejścia. Osoba cierpiąca na kleptomanię zasługuje na troskę, zrozumienie i profesjonalną pomoc.
Bibliografia
- Grant, J. E. (2017). Understanding and Treating Kleptomania: New Models and New Treatments. The Israel Journal of Psychiatry and Related Sciences, 54(2), 33–39.
- McElroy, S. L., Keck, P. E., Pope, H. G., Smith, J. M., & Strakowski, S. M. (1991). Compulsive buying: a report of 20 cases. Journal of Clinical Psychiatry.
- Schreiber, L., Odlaug, B. L., & Grant, J. E. (2011). Impulse control disorders: Updated review of clinical characteristics and pharmacological management. Frontiers in psychiatry, 2, 1.
