Zaburzenia odżywiania – przyczyny, rodzaje, objawy, leczenie

Zaburzenia odżywiania stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia osób na całym świecie. Poznaj różne typy zaburzeń odżywiania, jak anoreksja, bulimia, kompulsywne objadanie się i inne. Dowiedz się więcej o objawach i metodach leczenia. Sprawdź, w jaki sposób można wesprzeć osoby, które borykają się z zaburzeniami odżywiania.

Przyczyny zaburzeń odżywiania

Zaburzenia odżywiania mogą mieć wiele przyczyn. Istnieje wiele badań, które sugerują, że przyczyną zaburzeń odżywiania mogą być czynniki genetyczne. Osoby, które mają krewnych cierpiących na anoreksję, bulimię czy zaburzenia kompulsywnego objadania się, są narażone na większe ryzyko rozwoju tych samych problemów. Genetyka wpływa na biologiczne mechanizmy, które kontrolują apetyt, przyswajanie składników odżywczych oraz reakcje emocjonalne na jedzenie.

Jednak genetyka to nie wszystko – media, społeczeństwo i kultura, w której żyjemy, mają ogromny wpływ na nasze postrzeganie ciała i idealną sylwetkę. Presja na osiągnięcie „idealnej" sylwetki może prowadzić do niezdrowych zachowań żywieniowych, zwłaszcza u młodych ludzi. Stres, presja społeczna i krytyka dotycząca wyglądu zewnętrznego mogą również prowadzić do rozwoju zaburzeń odżywiania.

Problemy z obrazem własnego ciała i niska samoocena są często istotnymi czynnikami, które prowadzą do rozwoju zaburzeń odżywiania. Osoby, które mają negatywny obraz swojego ciała, są bardziej narażone na rozwój zaburzeń odżywiania. Niska samoocena, zwłaszcza w połączeniu z presją społeczną na utrzymanie „idealnej" sylwetki, może prowadzić do niezdrowych zachowań żywieniowych.

Inne zaburzenia psychiczne, takie jak depresja, lęk czy zaburzenia osobowości, często współwystępują z zaburzeniami odżywiania. Depresja i lęk mogą prowadzić do utraty apetytu lub kompulsywnego jedzenia jako mechanizmu radzenia sobie ze stresem.

Rodzaje zaburzeń odżywiania

Zaburzenia odżywiania przyjmują różne formy, każda z nich wiąże się z unikalnym zestawem objawów i wyzwań. Do najczęstszych zaburzeń odżywiania należą m.in.:

• Anoreksja (Anorexia nervosa) – to zaburzenie odżywiania charakteryzujące się intensywnym lękiem przed przybieraniem na wadze i zaburzoną percepcją własnego ciała. Osoby cierpiące na anoreksję często widzą siebie jako „zbyt grubych", nawet jeśli są znacznie poniżej „zdrowego" BMI. Aby uniknąć przyrostu masy ciała, mogą stosować drastyczne metody, takie jak nadmierne ograniczanie kalorii, intensywne ćwiczenia fizyczne, a nawet stosowanie środków przeczyszczających.
• Bulimia (Bulimia nervosa) – to zaburzenie odżywiania charakteryzujące się cyklami objadania się, następnie próbami pozbycia się spożytych kalorii poprzez wymioty, stosowanie środków przeczyszczających, nadmierne ćwiczenia lub głodówki. Osoby cierpiące na bulimię często tracą kontrolę nad ilością spożywanego pożywienia podczas epizodów objadania się, a następnie odczuwają silne poczucie winy lub wstydu.
• Kompulsywne objadanie się (Binge Eating Disorder, BED) różni się od bulimii tym, że osoby z tym zaburzeniem nie podejmują regularnych prób pozbycia się spożytych kalorii. Osoby z BED doświadczają częstych epizodów objadania się, podczas których odczuwają utratę kontroli. Te epizody często prowadzą do przyrostu masy ciała i otyłości.
• Ortoreksja – to obsesja na punkcie zdrowego jedzenia, pica to pragnienie spożywania substancji niejadalnych, takich jak ziemia, mydło czy farba.
• Bigoreksja – to obsesja na punkcie wyglądu mięśniowego i zbyt intensywny trening siłowy. Choć te zaburzenia są mniej rozpoznawane, mogą prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, jeśli nie są odpowiednio leczone.

Objawy zaburzeń odżywiania

Objawy zaburzeń odżywiania mogą być zarówno fizyczne, jak i psychiczne, a ich nasilenie i charakter mogą się różnić w zależności od typu zaburzenia oraz indywidualnych predyspozycji.

Objawy anoreksji obejmują:

• znaczną utratę masy ciała,
• lęk przed przybieraniem na wadze,
• zaburzenia miesiączkowania u kobiet,
• negatywną percepcję własnego ciała.

U osób z bulimią typowe są:

• cykle objadania się i „oczyszczania", czyli prób pozbycia się spożytych kalorii, poprzez wymioty,
• nadmierne ćwiczenia,
• głodówki lub stosowanie środków przeczyszczających. Objawy zaburzenia kompulsywnego objadania się to nawracające epizody objadania się, poczucie braku kontroli podczas tych epizodów, a często również otyłość.

Inne zaburzenia odżywiania, takie jak ortoreksja czy bigoreksja, również dają widoczne symptomy: ortoreksja cechuje się obsesyjnym dążeniem do jak najzdrowszego jedzenia i picia, a bigoreksja prowadzi do obsesyjnej koncentracji na rozwoju mięśni.

Diagnoza zaburzeń odżywiania

Diagnoza zaburzeń odżywiania jest złożonym procesem, który wymaga oceny zarówno medycznej, jak i psychologicznej. Lekarze i terapeuci korzystają z różnych narzędzi diagnostycznych, w tym z wywiadów klinicznych, kwestionariuszy, oceny stanu odżywienia. Mogą skorzystać również z badań obrazowych, jak na przykład rezonans magnetyczny mózgu.

Warto zauważyć, że objawy i przebieg zaburzeń odżywiania mogą się różnić między mężczyznami a kobietami, a także między dorosłymi a młodzieżą. Na przykład, mężczyźni mogą być bardziej skłonni do przejawiania bigoreksji, natomiast młodzież może być szczególnie narażona na wpływy mediów i rówieśników, co zwiększa ryzyko anoreksji i bulimii.

Leczenie zaburzeń odżywiania

Walka z zaburzeniami odżywiania jest wyzwaniem, które wymaga kompleksowego podejścia. Istotne jest również wsparcie ze strony rodziny i bliskich.

Jednym z najważniejszych elementów leczenia zaburzeń odżywiania jest terapia psychologiczna. Najczęściej stosowaną formą jest terapia poznawczo-behawioralna (CBT), która pomaga pacjentom zrozumieć i zmienić negatywne myślenie i zachowania związane z jedzeniem, wagą i obrazem ciała.

Inne formy terapii, takie jak terapia skoncentrowana na rozwiązaniach czy terapia rodzinna, również mogą być skuteczne, w zależności od indywidualnych potrzeb pacjenta. Niekiedy niezbędne jest również wsparcie farmakologiczne.

Podczas leczenia zaburzeń odżywiania, proces rekonwalescencji jest równie ważny jak diagnoza. Kontynuacja leczenia po ustąpieniu najbardziej intensywnych objawów jest ważna, aby zapewnić długotrwałe efekty i zapobiec nawrotom. To może obejmować regularne wizyty u terapeuty, wsparcie w utrzymaniu zdrowych nawyków żywieniowych i aktywności fizycznej, a także wsparcie w radzeniu sobie z emocjami i stresem.

Podczas procesu zdrowienia, wsparcie ze strony rodziny i bliskich osób jest nieocenione. Mogą oni pomóc w monitorowaniu postępów, udzielać wsparcia emocjonalnego, a także pomóc w utrzymaniu zdrowych nawyków żywieniowych i aktywności fizycznej. Wspólne spotkania z terapeutą mogą pomóc bliskim zrozumieć wyzwania, z jakimi boryka się osoba cierpiąca na zaburzenia odżywiania oraz wyznaczyć kierunek działania.

Bibliografia:

1. Treasure, J., Claudino, A. M., & Zucker, N. (2010). Eating disorders. The Lancet, 375(9714), 583-593.
2. Smink, F. R., van Hoeken, D., & Hoek, H. W. (2013). Epidemiology, course, and outcome of eating disorders. Current Opinion in Psychiatry, 26(6), 543-548.
3. Hay, P., Chinn, D., Forbes, D., Madden, S., Newton, R., Sugenor, L., ... & Ward, W. (2014). Royal Australian and New Zealand College of Psychiatrists clinical practice guidelines for the treatment of eating disorders. Australian & New Zealand Journal of Psychiatry, 48(11), 977-1008.
4. Fairburn, C. G., & Harrison, P. J. (2003). Eating disorders. The Lancet, 361(9355), 407-416.