Wątroba to bardzo zapracowany narząd. Każdego dnia pełni ponad 500 funkcji, odpowiada między innymi za detoksykację organizmu, produkcję soków trawiennych, magazynowanie glukozy, syntezę białek, reguluje poziom hormonów – można tak wymieniać bez końca.
Niestety jest narażona na wiele dolegliwości związanych z jedzeniem tłustych posiłków, spośród których najczęstszym jest silny ból i ucisk, dochodzi nawet do nudności i wymiotów na przykład po spożyciu alkoholu czy ciężkostrawnego posiłku. Za sprawą licznych reklam możemy być przekonani, że wystarczy wziąć lekarstwo na wątrobę, by znów cieszyć się pełnią życia. Niestety to tak nie działa. Dbanie o wątrobę sprowadza się do kilku prostych zasad, o których należy pamiętać każdego dnia.
Dieta, ruch i leki na wątrobę
Jedną z przyczyn chorób wątroby jest otyłość. Profesor Jennifer Woo Baidal z Columbia University Vagelos College of Physicians and Surgeons zaznacza, że już otyłość u 3 latka zwiększa ryzyko niealkoholowego stłuszczenia wątroby. Jednak nie wystarczy tylko schudnąć, aby cieszyć się poprawą zdrowia i nie martwić się wątrobą. Zmniejszenie masy ciała o 10% w ciągu 3 do 6 miesięcy przynosi wprawdzie korzyści zdrowotne, ale tylko pod warunkiem, że przebiega to w sposób kontrolowany i nie przekracza 1 kilograma na tydzień. Tylko wtedy poprawią się parametry biochemiczne, do tego spadek wagi będzie stabilny i nie będzie grozić szybkim powrotem do stanu poprzedniego czy efektem jo-jo.
Doktor n. med. Jan Gietka, specjalista hepatolog, w internetowym serwisie dla diabetyków Szugarfrik.pl zaznacza, że przy odchudzaniu mniejsze znaczenie ma sam rodzaj diety, ważny jest efekt, do jakiego prowadzi: „Najzdrowsze są obecnie diety niskoglikemiczne, niskokaloryczne oparte na pokarmach pochodzenia roślinnego, ale tak naprawdę może to być nawet dieta wysokobiałkowa, oparta na białku pochodzenia zwierzęcego. Ważne, żeby była skuteczna”. Przy tym pamiętajmy, że diety warunkujące zapewniają bardzo szybkie tempo odchudzania, ale nie są korzystne ani dla zdrowia, ani dla wątroby – przykładem jest popularna dieta Dukana, w której dochodzi do negatywnego wpływu na wątrobę z powodu nadmiernego spożycia białka.
Drugim zaleceniem w przypadku dbania o wątrobę jest wysiłek fizyczny. Regularna aktywność fizyczna w postaci treningu aerobowego wykonywanego przez 150-200 minut tygodniowo w kilku sesjach ma zbawienny wpływ na cały organizm, ale jest szczególnie ważna w chorobach wątroby. Spala nadmiar toksycznych węglowodanów i tłuszczów, poprawia ukrwienie, ponadto wspomaga proces odchudzania. Specjaliści są zgodni, że treningi siłowe mogą w dużym stopniu zapobiegać nadmiernemu niszczeniu mięśni, a tym samym zapobiegać marskości wątroby.
Ostatnim punktem są suplementy i leki na wątrobę, które mają za zadanie chronić wątrobę. Profesor Iwona Wawer z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego podczas konferencji w poświęconej suplementom (Warszawa, styczeń 2017) powiedziała: „Nie ma wątpliwości, że suplementy diety są nam potrzebne, trzeba jednak pamiętać, że nie leczą chorób, bo nie mają właściwości leczniczych, poza tym przeznaczone są przede wszystkim dla ludzi zdrowych”. Wśród wielu leków dostępnych bez recepty działających na wątrobę można wymienić te pochodzenia naturalnego, które zmniejszają dolegliwości spowodowane nieprawidłową dietą, działaniem substancji toksycznych czy zapaleniem wątroby. Zalicza się do nich Essentiale, czyli lekarstwo na wątrobę zawierający fosfolipidy, które po przedostaniu się do wątroby uzupełniają ubytki powstałe na skutek choroby i umożliwiają szybszą odnowę uszkodzonych komórek wątrobowych. Dawkowanie, ulotkę, a także dodatkowe informacje, jak chronić wątrobę, można znaleźć na stronie: http://essentiale.pl.
Myśl o wątrobie codziennie
Wątroba uczestniczy prawie we wszystkich szlakach metabolicznych – bierze udział w przemianie cukrów, tłuszczów, białek, hormonów, substancji odżywczych, leków i toksyn. Profesor Alicja Chybicka z Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu zaznacza, że wątrobę należy szanować, ponieważ gdy dojdzie do jej zniszczenia i marskości, komórki zamienią się we włókno albo nawet w tłuszcz i nie będą wspierać organizmu. Może wtedy dojść do takich powikłań jak żółtaczka, obrzęki i opuchlizna całego ciała. Na początku mogą to być niestrawność i bóle, które jednak należy potraktować poważnie, ponieważ mogą wymagać przeprowadzenia specjalistycznych badań. Wskazuje, że najważniejsza w dbaniu o wątrobę jest codzienna dieta, co potwierdza dyplomowana dietetyczka, dr inż. Katarzyna Kowalcze, która radzi unikać produktów smażonych, wędzonych i pikantnych, w tym również zdrowych jak tłuszcz ryb, ponieważ i on w nadmiarze może zaszkodzić i doprowadzić do stłuszczenia wątroby. „Jedzmy regularnie i w małych porcjach, a dzięki temu nasza wątroba będzie lepiej funkcjonować. To jest klucz do sukcesu” – powiedziała w cyklu „Twoje Zdrowie w Faktach RMF FM”.
Wydawać się może, że zasady dbania o wątrobę są proste i uniwersalne, mimo tego wielu Polaków zaniedbuje własne zdrowie. Dowodzi tego badanie przeprowadzone w 2017 roku na zlecenie firmy Sanofi-Aventis dla kampanii społeczno-edukacyjnej „Szczęśliwa wątroba, szczęśliwy Ty” przez GfK Polonia w ramach Ogólnopolskiego Testu Wątroby. Udział w nim wzięło udział 57 505 osób z całej Polski. Wykazało, że wprawdzie Polacy wiedzą, że za złą kondycję wątroby odpowiada nadmierne spożycie alkoholu, niezdrowa dieta i otyłość, jednak tylko 35% zadeklarowało, że dba o wątrobę codziennie. Do tego aż 20% ankietowanych było otyłych i znacznie przekraczało próg spożycia alkoholu uważany za bezpieczny dla wątroby (46% mężczyzn i aż 80% kobiet). Tylko 21% ankietowanych przyznało się, że podejmuje regularnie aktywność fizyczną, a ponad połowa ankietowanych przeznacza na wysiłek mniej niż 1 godzinę tygodniowo. Wśród metod dbania o kondycję wątroby najczęściej wymieniana była dieta niskotłuszczowa, lekarstwa na wątrobę oraz preparaty ziołowe.
Groźne choroby dla wątroby
Za bardzo niebezpieczne uznawane są nowotworowe choroby wątroby i dróg żółciowych oraz zapalenie wątroby typu B i C, które nie dają żadnych objawów we wczesnym okresie, a wykrywane i diagnozowane są przypadkowo, najczęściej zbyt późno. Innymi częstymi chorobami wątroby są: alkoholowa choroba wątroby, kamica dróg żółciowych, stłuszczenie wątroby oraz polekowe toksyczne uszkodzenie wątroby (większość tych uszkodzeń spowodowana jest przyjmowaniem za dużych dawek paracetamolu). Do przewlekłych chorób wątroby zalicza się wszystkie stany patologiczne wątroby trwające dłużej niż sześć miesięcy – tutaj najczęstszą chorobą przewlekłą jest marskość wątroby. Warto wiedzieć, że w latach 1995-2005 liczba zgonów na przewlekłe choroby wątroby wynosiła około 15 zgonów na 100 000 mieszkańców Polski.
W pracy Andrzeja Habiora „Choroby wątroby zagrożeniem Europy w XXI wieku” możemy przeczytać, że w Europie zwiększa się zachorowalność na zapalenia wątroby wywołane wirusem hepatitis C, do tego przez szybko rosnącą liczbę osób z niealkoholową stłuszczeniową chorobą wątroby (w wyniku otyłości, zespołu metabolicznego i cukrzycy) wzrasta liczba zachorowań na raka wątrobowo-komórkowego. Dane epidemiologiczne wskazują, że w Europie od 2% do 44% ludzi może cierpieć na niealkoholową stłuszczeniową chorobę wątroby. Dla ekspertów jest to bardzo niepokojące, ponieważ oznacza to, że w najbliższych dekadach może on być najczęstszej diagnozowanym nowotworem złośliwym.
Wobec powyższego dbanie o wątrobę nie sprowadza się tylko do odpowiedniego sposobu odżywiania, regularnej aktywności fizycznej, sięgania po suplementy i leki na wątrobę oraz unikania alkoholu i papierosów. Troska o wątrobę powinna być wyrażona również w regularnych badaniach kontrolnych, które pozwolą ocenić kondycję narządu i wielu innych układów. Tylko wtedy można powiedzieć, że kompleksowo dba się o wątrobę i własne zdrowie.
Artykuł opracowano na podstawie:
1. Maśliński S., Ryżewski J. „Patofizjologia”, wydanie IV uaktualnione. 2009: 796–808.
2. „Mity na temat wątroby”, wywiad z dr. n. med. Jan Gietka, miesięcznik Szugarfrik nr 7/2015, źródło: http://www.szugarfrik.pl/2015/09/16/mity-na-temat-watroby/ (dostęp 19.04.2018).
3. Z. Wojtasiński, „Eksperci: suplementy diety są potrzebne, zdrowe odżywianie nie wystarczy”, źródło: http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news,412903,eksperci-suplementy-diety-sa-potrzebne-zdrowe-odzywianie-nie-wystarczy.html (dostęp 19.04.2018).
4. A. Habior, „Choroby wątroby zagrożeniem Europy w XXI wieku”, Postępy Nauk Medycznych 2/2009, s. 77-83, źródło: http://www.czytelniamedyczna.pl/3080,choroby-watroby-zagrozeniem-europy-w-xxi-wieku1.html (dostęp 19.04.2018).
5. M. Dobrołowicz, „Regularne jedzenie jest kluczem do sukcesu”, źródło: http://twojezdrowie.rmf24.pl/czlowiek/organy-wewnetrzne/watroba/news-regularne-jedzenie-jest-kluczem-do-sukcesu,nId,2479794 (dostęp 19.04.2018).
6. P. Wiernicki, „Otyłość uszkadza wątrobę już u ośmiolatków”, źródło: http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C29005%2Cotylosc-uszkadza-watrobe-juz-u-osmiolatkow.html (dostęp 19.04.2018).
