Nietolerancja laktozy – przyczyny, objawy, leczenie i dieta

Zastanawiasz się, dlaczego mleko i produkty mleczne wywołują u ciebie dyskomfort? Możliwe, że masz do czynienia z nietolerancją laktozy. Jest to powszechny stan, który może powodować różne objawy, od bólu brzucha po wzdęcia, a nawet zmęczenie. Ale nie martw się, jest wiele sposobów, aby skutecznie radzić sobie z tym stanem. Dowiedz się więcej o przyczynach nietolerancji laktozy, jej objawach, metodach leczenia oraz o tym, jak zbilansować dietę, aby zminimalizować objawy i zapewnić organizmowi wszystko, czego potrzebuje.

Przyczyny nietolerancji laktozy

Nietolerancja laktozy jest powszechnym stanem, który dotyka wielu ludzi na całym świecie. Przyczyny nietolerancji laktozy są różnorodne i mogą być związane zarówno z czynnikami genetycznymi, jak i nabytymi.

• Genetyczne przyczyny nietolerancji laktozy stanowią istotny czynnik. Wszystko zaczyna się od genu LCT, który koduje enzym laktazę. Laktaza jest niezbędna do rozkładu laktozy, cukru mlecznego, na glukozę i galaktozę, które organizm może łatwo przyswoić. Warianty tego genu, które powodują obniżoną produkcję laktazy, są dziedziczne i często występują w określonych grupach etnicznych. Przykładowo w Europie Północnej tylko około 5% populacji cierpi na nietolerancję laktozy, podczas gdy w niektórych regionach Azji wskaźnik ten może przekraczać 90%.
• Nietolerancja laktozy nie zawsze jest uwarunkowana genetycznie. Istnieją różne stany zdrowotne, które mogą prowadzić do jej rozwoju. Nietolerancja laktozy może być np. wynikiem uszkodzenia błony śluzowej jelita cienkiego, co zmniejsza zdolność organizmu do produkcji laktazy.
• Choroby takie jak celiakia, choroba Crohna, zakażenia jelitowe, a nawet operacje jelit mogą powodować uszkodzenie komórek produkujących laktazę. W rezultacie laktoza nie jest odpowiednio trawiona i powoduje objawy nietolerancji. Z wiekiem zdolność do produkcji laktazy może naturalnie spadać, co może prowadzić do rozwoju nietolerancji laktozy u osób starszych.

Objawy nietolerancji laktozy

Objawy nietolerancji laktozy mogą być różne w zależności od ilości spożytej laktozy oraz indywidualnej zdolności do jej trawienia. Typowe objawy nietolerancji laktozy są związane głównie z układem pokarmowym. Można do nich zaliczyć:

• ból brzucha – może on być odczuwany od kilku minut do kilku godzin po spożyciu produktów zawierających laktozę,
• wzdęcia, które są wynikiem gromadzenia się gazów w jelitach,
• biegunka – niewłaściwie strawiona laktoza przechodzi do jelita grubego, gdzie jest fermentowana przez bakterie, co może prowadzić do biegunki,
• gazy – podobnie jak w przypadku wzdęć, gazy są wynikiem fermentacji laktozy przez bakterie w jelitach,
• nudności – można je odczuwać krótko po spożyciu produktów mlecznych.

Istnieje również szereg atypowych objawów, które mogą być mniej oczywiste, ale także mogą wskazywać na problem z trawieniem laktozy. Wśród nich znajdują się m.in.:

• ból głowy – może wystąpić po spożyciu produktów zawierających laktozę, zwłaszcza u osób o dużej nietolerancji,
• zmęczenie – gromadzenie się laktozy w organizmie i problem z jej strawieniem może powodować uczucie zmęczenia i osłabienia,
• utrata masy ciała – chroniczne problemy z trawieniem mogą prowadzić do utraty masy ciała,
• problemy skórne – niektóre badania sugerują, że nietolerancja laktozy może być powiązana z problemami skórnymi, takimi jak trądzik czy egzema.

W przypadku pojawienia się powyższych objawów, szczególnie po spożyciu pokarmów zawierających laktozę, warto skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem.

Leczenie nietolerancji laktozy

Choć nietolerancja laktozy może być uciążliwa, istnieje wiele strategii i metod leczenia, które mogą pomóc w radzeniu sobie z tą dolegliwością. Te metody dzielimy na farmakologiczne i niefarmakologiczne.

• Jednym z dostępnych farmakologicznych sposobów leczenia nietolerancji laktozy są suplementy diety z enzymem laktazą. Preparaty te dostarczają enzym, który organizm potrzebuje do rozkładu laktozy, i są dostępne bez recepty. Mogą być one przyjmowane bezpośrednio przed spożyciem pokarmów zawierających laktozę, pomagając w jej strawieniu. Warto jednak zauważyć, że skuteczność suplementów laktazy może różnić się w zależności od predyspozycji danej osoby. W niektórych przypadkach mogą one nie zapewniać pełnej ulgi. 
• Zmiany w stylu życia i diecie to podstawa niefarmakologicznego leczenia nietolerancji laktozy. Najważniejszym elementem jest unikanie pokarmów i napojów zawierających laktozę. Chociaż może to wydawać się trudne, wiele produktów dostępnych na rynku jest wolnych od laktozy lub zawiera jej niewielkie ilości.
• Regularne ćwiczenia mogą pomóc poprawić zdrowie jelit i ułatwić trawienie. Ruch pomaga w przyspieszeniu procesów metabolicznych, co może mieć pozytywny wpływ na trawienie laktozy.

Pamiętaj, że w przypadku nietolerancji laktozy kluczowe jest indywidualne podejście do leczenia. Każdy jest inny, a to, co działa dla jednej osoby, niekoniecznie musi działać na inną. W związku z tym, najważniejszym jest dostosowanie planu leczenia do osobistych potrzeb i dolegliwości.

Dieta dla osób z nietolerancją laktozy

Utrzymywanie zdrowej diety jest istotnym elementem radzenia sobie z nietolerancją laktozy. Właściwe podejście do diety może pomóc zminimalizować objawy, a jednocześnie dostarczyć organizmowi wszystkich niezbędnych składników odżywczych.

Osoby z nietolerancją laktozy powinny unikać produktów, które zawierają laktozę. Najczęściej obejmuje to mleko i produkty mleczne, takie jak jogurty, sery i lody. Laktoza może być także obecna w niektórych chlebach i pieczywie, a także w gotowych potrawach, sosach i ciastach. W związku z tym ważne jest, aby dokładnie sprawdzać etykiety produktów.

Istnieje wiele bezpiecznych i smacznych opcji dla osób z nietolerancją laktozy. Można bezpiecznie spożywać m.in.:

• mięso, 
• ryby, 
• jaja, 
• owoce, 
• warzywa, 
• orzechy,
• nasiona. 

Na rynku dostępne są również produkty bezlaktozowe, takie jak mleko, sery, czy jogurty.

Chociaż eliminacja niektórych produktów z diety jest konieczna, nadal można utrzymać dietę zrównoważoną i bogatą w składniki odżywcze. Ważne jest, aby dieta była zróżnicowana i obejmowała różne grupy pokarmowe, takie jak białka, tłuszcze, węglowodany, witaminy i minerały.

Osoby z nietolerancją laktozy mogą potrzebować suplementacji wapnia i witaminy D, ponieważ mleko i produkty mleczne są głównym źródłem tych składników w typowej diecie. Pamiętaj, że suplementy diety powinny być przyjmowane po konsultacji z lekarzem lub dietetykiem.

Kontrola diety przy nietolerancji laktozy może wydawać się skomplikowana, ale z odpowiednim planowaniem i wiedzą, można utrzymać zrównoważoną dietę, która pomoże zminimalizować objawy, a jednocześnie dostarczy organizmowi wszystko, czego potrzebuje.

Źródła:

1. Usai-Satta P, Scarpa M, Oppia F, Cabras F. (2017). Lactose malabsorption and intolerance: What should be the best clinical management? World Journal of Gastrointestinal Pharmacology and Therapeutics.
2. Heyman MB; American Academy of Pediatrics Committee on Nutrition. (2006). Lactose intolerance in infants, children, and adolescents. Pediatrics.
3. Vesa TH, Marteau P, Korpela R. (2000). Lactose intolerance. Journal of the American College of Nutrition.