NREM i REM – czym są fazy snu?

W snach ukryte są tajemnice naszego mózgu i ciała. Sen, choć na pozór bierne doświadczenie, jest pełen aktywności i zmienności. Poznaj NREM i REM – najważniejsze fazy snu. Odkryj, jak kształtują sny i wpływają na codzienne życie.

Co to jest sen?

Sen, chociaż codzienną czynnością w życiu każdego człowieka, wciąż skrywa przed nami wiele tajemnic. Jest to naturalny stan organizmu, charakteryzujący się zmniejszeniem reakcji na bodźce zewnętrzne, spowolnieniem procesów metabolicznych oraz specyficzną aktywnością mózgową. Głównymi funkcjami snu jest:

• regeneracja organizmu
• utrwalanie wspomnień,
• przetwarzanie informacji.

Jak sen wpływa na nasze zdrowie?

Sen odgrywa niebagatelną rolę w zachowaniu równowagi naszego ciała i umysłu. Regularne i zdrowe nawyki senne korzystnie wpływają na funkcjonowanie układu nerwowego, poprawiają koncentrację, a także wspomagają układ odpornościowy. Chroniczny brak snu lub niska jakość snu mogą prowadzić do wielu problemów zdrowotnych, takich jak osłabienie koncentracji, zaburzenia nastroju, a nawet przewlekłe schorzenia.

NREM i REM – główne fazy snu

Kiedy zasypiamy, nasz sen nie jest jednolity. Przechodzi przez różne fazy, na które składają się: NREM (sen bez szybkich ruchów gałek ocznych) i REM (sen ze szybkimi ruchami gałek ocznych). Każda z tych faz ma unikalne cechy i odgrywa ważną rolę w procesie snu.

Faza NREM stanowi większość naszego snu i jest podzielona na trzy podetapy: 

• N1 (sen lekki), 
• N2,
• N3 (sen głęboki). 

W trakcie fazy NREM nasze ciało regeneruje się, a mózg przetwarza informacje z dnia.

Faza REM, choć krótsza, jest niezwykle istotna dla procesów poznawczych. To w trakcie REM doświadczamy najbardziej intensywnych marzeń sennych. Mózg jest wtedy bardzo aktywny, prawie jak podczas czuwania.

Faza NREM – regeneracja dla organizmu

NREM, który jest skrótem od „Non-Rapid Eye Movement", odnosi się do fazy snu, w której nie obserwuje się szybkich ruchów gałek ocznych. Ten etap snu jest kluczowy dla regeneracji organizmu. W trakcie fazy NREM zachodzą procesy, które pomagają nam zregenerować ciało po wysiłku dnia codziennego.

NREM dzieli się na trzy etapy, które różnią się intensywnością oraz cechami fizjologicznymi:

• N1 – przejście w stan spoczynku
  Czas trwania – stanowi krótki okres, zwykle kilka minut.
  Zmienne fizjologiczne – spowolnienie rytmu serca, spadek temperatury ciała, brak szybkich ruchów gałek ocznych.
  Znaczenie – jest to moment przejścia między czuwaniem a snem. W fazie N1 łatwo jest nas obudzić.
   
• N2 – głębsza regeneracja organizmu
  Czas trwania – stanowi około 50% całkowitego czasu snu.
  Zmienne fizjologiczne – dalsze spowolnienie rytmu serca, brak szybkich ruchów gałek ocznych, spadek aktywności mózgowej.
  Znaczenie – to kluczowy moment regeneracji organizmu. W fazie N2 regenerują się mięśnie, a układ odpornościowy jest wzmacniany.
   
• N3 – najgłębsza faza regeneracji
  Czas trwania – stanowi około 20-25% całkowitego czasu snu.
  Zmienne fizjologiczne – najgłębsze spowolnienie rytmu serca, minimalna aktywność mózgowa, znana jako fale delta.
  Znaczenie – faza N3 jest niezbędna dla pełnej regeneracji organizmu. To w trakcie tego etapu nasze ciało najintensywniej odnawia się na poziomie komórkowym.

Faza NREM zapewnia regenerację organizmu, dzięki czemu budzimy się wypoczęci i gotowi do działania. Regularne przechodzenie przez wszystkie etapy NREM jest niezbędne dla zachowania dobrej kondycji fizycznej i psychicznej.

Faza REM – świat snu, marzeń i emocji

Faza REM, czyli Rapid Eye Movement, dosłownie oznacza „szybki ruch gałek ocznych". Jest to etap snu, w którym aktywność naszego mózgu przypomina tę obserwowaną podczas czuwania, ale ciało pozostaje w stanie głębokiego relaksu.

Nazwa tej fazy wzięła się od charakterystycznego dla niej zjawiska – podczas gdy reszta ciała jest w stanie uśpienia, nasze oczy wykonują gwałtowne, chaotyczne ruchy. Jest to bezpośrednio związane z intensywną aktywnością mózgu w trakcie snu REM.

REM stanowi od 20% do 25% całkowitego czasu snu u dorosłych. Pojawia się cyklicznie co około 90 minut, przy czym każdy kolejny epizod REM trwa dłużej, a ostatni przed przebudzeniem może trwać nawet do godziny.

Podczas fazy REM mózg jest bardzo aktywny, prawie jak w trakcie czuwania. Mimo głębokiego snu nasza aktywność mózgowa jest na wysokim poziomie.

Sen REM ma ogromne znaczenie dla naszych funkcji poznawczych i emocjonalnych. Dzięki niemu przetwarzamy informacje z poprzedniego dnia, konsolidujemy wspomnienia i porządkujemy emocje. Jest to czas, kiedy mózg utrwala doświadczenia, dzięki czemu możemy lepiej zrozumieć i przetworzyć nasze przeżycia.

Marzenia senne a REM

Większość naszych marzeń sennych ma miejsce w trakcie fazy REM. Choć przyczyny tego zjawiska nie są do końca jasne, wiemy, że aktywność mózgowa podczas REM sprzyja tworzeniu skomplikowanych, często abstrakcyjnych scenariuszy. To właśnie wtedy doświadczamy najbardziej barwnych, żywiołowych i często surrealistycznych snów, które mogą dostarczyć nam cennych wskazówek na temat naszej psychiki i emocji.

Cykl snu – dynamiczna zmienność NREM i REM

Podczas snu mózg i ciało przechodzą przez cykliczne etapy, które składają się z faz NREM i REM. Zwykle zaczynamy od fazy NREM, począwszy od senności (N1), przechodząc przez głębszy sen (N2, N3) i kończąc na REM. Ten cykl powtarza się kilkukrotnie przez całą noc, z każdym kolejnym cyklem faza REM trwa dłużej. Nierównowaga, tak jak brak jednej z faz, może prowadzić do uczucia zmęczenia, problemów z koncentracją oraz innych zaburzeń zdrowia.

Czynniki wpływające na cykle snu

Jednym z głównych czynników determinujących rytm i strukturę naszego snu jest wiek. Młode dzieci spędzają więcej czasu w fazie REM, podczas gdy starsi ludzie mogą doświadczać skróconych faz REM i NREM. Styl życia, w tym dieta, aktywność fizyczna i narażenie na światło, także wpływają na strukturę snu. Stres i choroby mogą zakłócić nasze naturalne cykle, prowadząc do problemów ze snem.

Źródła:

1. Walker, M. (2017). Dlaczego śpimy? Tajemnica regeneracji mózgu. Dom Wydawniczy PWN.
2. Siegel, J. M. (2005). Clues to the functions of mammalian sleep. Nature, 437(7063), 1264-1271.
3. Carskadon, M. A., & Dement, W. C. (2011). Monitorowanie i analiza snu. Wrocław: Elsevier Urban & Partner.
4. Stickgold, R. (2005). Sen, marzenie senne i funkcje poznawcze. Annual Review of Psychology, 56, 139-166.