Dieta wątrobowa – kompendium wiedzy o odżywianiu w chorobach wątroby – Medsowa

Wątroba jest wyjątkowo łaskawym organem. Zazwyczaj bezobjawowo znosi ataki szkodliwych czynników oraz niezdrowe nawyki żywieniowe. Do czasu, aż miarka się przebierze… Dieta wątrobowa w naturalny sposób wspiera regenerację narządu. Poznaj jej zasady!

Wątroba i jej funkcje

Wątroba jest głównym narządem przemiany materii. Bywa nazywana laboratorium chemicznym organizmu i jest w tym sporo prawdy. Narząd ten pracuje bez wytchnienia przez całą dobę, dbając o sprawny przebieg procesów zachodzących w ustroju (1).

Do najważniejszych funkcji wątroby należą:

przemiany metaboliczne węglowodanów. Wątroba uwalnia zmagazynowane zasoby glukozy, która jest głównym źródłem energetycznym dla komórek organizmu;
przemiany metaboliczne tłuszczowców. Wątroba pełni ważną rolę w przemianach tłuszczów w ustroju, na drodze skomplikowanych reakcji chemicznych;
wytwarzanie żółci. Żółć jest substancją emulgującą tłuszcze. Rozbija cząsteczki tłuszczu na mniejsze, w celu ich łatwiejszego strawienia i wchłonięcia do krwiobiegu. magazynowanie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Do takich witamin należy wit. A, wit. D, wit. E oraz wit. K;
detoksykacja. To właśnie wątroba jest odpowiedzialne za oczyszczanie organizmu z alkoholu, leków, metali ciężkich i różnego rodzaju toksyn;
produkcja białek. Wątroba produkuje oraz magazynuje cały szereg białek osocza krwi;
filtracja krwi. Wątroba oczyszcza krew ze starych krwinek, hormonów oraz uszkodzonych komórek;
produkcja hormonów. Wątroba wytwarza somatomedyny, zwane insulinopodobnymi czynnikami wzrostu (IGF), uczestniczy w uwalnianiu witaminy D oraz gospodarce hormonalnej hormonów tarczycy.

Wątroba jest jedynym ludzkim organem posiadającym zdolność autoregeneracji. Zdrowa wątroba odbudowuje swoje komórki (hepatocyty) w ciągu trzech tygodni. Dieta obfitująca w tłuste i ciężkostrawne produkty, nieracjonalne odżywianie, częste sięganie po alkohol, nadużywanie leków – wszystko to nie sprzyja zdrowiu wątroby i jej regeneracji. Także w przypadku chorób wątroby proces ten ulega zaburzeniu. Wiele schorzeń wątroby wymaga odciążenia tego narządu i wprowadzenia zmian dietetycznych – często na całe życie. Tutaj właśnie z pomocą przychodzi dieta wątrobowa, wpływająca dobroczynnie na czynność organu, a tym samym na lepszą kondycję całego organizmu.

Może zainteresuje Cię też: Dieta w chorobie Hashimoto – kilka ważnych wskazówek

Założenia diety wątrobowej

Dieta wątrobowa jest odmianą to odmiana diety lekkostrawnej (łatwostrawnej) z ograniczeniem tłuszczu. Jest to model postępowania żywieniowego mający na uwadze przede wszystkim stan pacjenta oraz wydolność jego wątroby (2). Dieta wątrobowa jest zalecana obok leczenia farmakologicznego i może ulegać modyfikacji w zależności od stanu zdrowia pacjenta.

Jej celem jest dostarczenie odpowiedniej podaży energetycznej oraz wszystkich składników odżywczych z wykorzystaniem produktów lekkostrawnych oraz obróbki kulinarnej zwiększającej strawność i przyswajalność pożywienia.

Co to oznacza w praktyce?

zalecane jest pięć małych posiłków dziennie w regularnych odstępach czasowych;
konieczne jest ograniczenie tłuszczu w pożywieniu (do 40-50 g na dobę);
niewskazane są produkty smażone, wzdymające i mocno przyprawione;
rekomendowanymi technikami kulinarnymi są gotowanie w wodzie, na parze, pieczenie w pergaminie lub folii oraz duszone;
wskazane jest wypijanie około 1,5 litra płynów dziennie (woda, słaba herbata bez cukru);potrawy i napoje powinny być ciepłe lub letnie;
posiłki powinny być świeżo przygotowywane, należy unikać ich odgrzewania;
wskazane jest ograniczenie ilości przyjmowanego z pożywieniem błonnika (włókna pokarmowego) oraz soli;
w trakcie stosowania diety wątrobowej zdecydowanie nie należy sięgać po alkohol i papierosy.

Stosowanie diety wątrobowej sprzyja zachowaniu wydolności wątroby, zarówno w okresie zdrowia i rekonwalescencji, jak i w chorobach przewlekłych (3).

Przeczytaj również: Dna moczanowa – dieta i jej kluczowe zasady

Dieta wątrobowa – dla kogo?

Dieta wątrobowa służy regeneracji i zachowaniu wydolności tego organu. Jej stosowanie rekomenduje się w następujących schorzeniach (4):

wirusowe zapalenie wątroby typu C;
przewlekłe zapalenie wątroby;
marskość wątroby;
stłuszczenie wątroby;
toksyczne uszkodzenie wątroby;
choroby trzustki;
choroby pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych;
zaostrzenie wrzodziejącego zapalenia jelita grubego;
cholestaza, w tym cholestaza ciężarnych.

Choroby wątroby, trzustki, dróg żółciowych i jelit to wiele różnych schorzeń, w ostrej i przewlekłej postaci. W ich leczeniu odpowiednia dieta jest kluczowym elementem terapii. Cholestaza, w tym cholestaza u kobiet ciężarnych, jest dolegliwością, w której zachowanie diety wątrobowej jest wręcz podstawą.

Dieta wątrobowa polecana jest również wszystkim tym osobom, które pragną wspomóc regenerację wątroby oraz ustrzec się schorzeń tego narządu w przyszłości.

Pozostając na diecie wątrobowej przeciwwskazane jest odchudzanie się na własną rękę restrykcyjnymi kuracjami odchudzającymi, jak np. dieta kopenhaska czy dieta norweska.

Produkty, które wolno jeść

Dieta wątrobowa nie musi trącić monotonią. Mitem jest również to, że posiłki na tej diecie są niesmaczne i jałowe. Wręcz przeciwnie! Warto wykorzystać potencjał warzyw, owoców i ziół aby skomponować atrakcyjne dla oczu i podniebienia potrawy.

Produktami wskazanymi na diecie wątrobowej są m.in.:

chude mięso (drób, wołowina, cielęcina);
chude wędliny (polędwica drobiowa i wieprzowa);
chude ryby (pstrąg, dorsz, mintaj);
jaja (ugotowane na miękko, omlet, luźna jajecznica);
chudy nabiał (twaróg, mleko o obniżonej zawartości tłuszczu);
tłuszcze (masło, miękka margaryna, oliwa, oleje roślinne);
zupy (chudy rosół, zupy o niskiej zawartości tłuszczu);
pszenne i drożdżowe pieczywo (chleb, bułki, sucharki) – najlepiej czerstwe;
makaron, biały ryż;
płatki (owsiane, jaglane);
kasza (manna, kukurydziana);
woda, słaba herbata (czarna, owocowa), kawa zbożowa;
świeże i dojrzałe warzywa i owoce;
soki i przeciery (owocowe, warzywne, owocowo-warzywne);
napoje roślinne;
miód, cukier, fruktoza, stewia;
kisiele, musy, galaretki;
zioła (pietruszka, koper włoski, bazylia);
przyprawy ziołowe (kminek, liść laurowy, ziele angielskie, anyż, goździki, cynamon).

Produkty, których należy unikać

Dieta wątrobowa z uwagi na charakter leczniczy, wyklucza możliwość spożywania produktów szkodzących zdrowiu wątroby (5). Należą do nich m.in.:

tłuste mięso (wieprzowe, wołowe, baranie);
tłuste wędliny, parówki, kiełbasy;
tłuste ryby (śledź, tuńczyk, łosoś);
jaja (ugotowane na twardo, sadzone, jajecznica);
tłusty nabiał (mleko pełnotłuste, śmietana, ser żółty i pleśniowy);
tłuszcze (słonina, twarda margaryna);
zupy (zabielane, z zasmażką);
świeże i razowe pieczywo, pieczywo cukiernicze (pączki, drożdżówki);
razowy makaron, brązowy ryż;
mocna kawa, herbata, kakao;
alkohol, napoje gazowane;
nasiona strączkowe;
orzechy;
nieświeże lub niedojrzałe owoce i warzywa (w tym wzdymające, jak kapustne);
słodycze (ciastka, cukierki, czekolada;
sól i ostre przyprawy (pieprz, papryka, chili, curry);
ocet, majonez i musztarda.

Dieta wątrobowa - jadłospis

Komponując posiłki na diecie wątrobowej należy uwzględnić przedstawione powyżej zasady, zalecenia oraz przeciwwskazania.

Przykładowy jadłospis dla osób na diecie wątrobowej:

Dzień 1

I śniadanie: pszenne pieczywo, masło, wędlina drobiowa, pomidor bez skórki, herbata owocowa;
II śniadanie: koktajl mleczno owocowy (mleko 2% + dojrzały banan);
obiad: chudy rosół na bulionie warzywnym, filet z kurczaka ugotowany na parze, gotowane ziemniaki, marchewka ugotowana na parze, woda z cytryną;
podwieczorek: pieczone jabłko z cynamonem, sok owocowy;
kolacja: ryż biały z gotowanymi warzywami, napar z rumianku.

Dzień 2

I śniadanie: płatki kukurydziane z chudym mlekiem, bułka graham, masło, wędlina drobiowa, zielony ogórek, słaba czarna herbata z miodem;
II śniadanie: domowy biszkopt, maliny, herbata owocowa;
obiad: zupa jarzynowa z makaronem, gotowane ziemniaki, pulpety z cielęciny, zielona sałata z jogurtem naturalnym, kompot;
podwieczorek: jaglanka z tartym jabłkiem i suszoną żurawiną, sok owocowo-warzywny;
kolacja: jasne pieczywo, masło, serek wiejski, czerwona papryka, napar z melisy.

Dzień 3

I śniadanie: owsianka na mleku 2% z borówkami, jasne pieczywo, masło, twaróg, rzodkiewki;
II śniadanie: omlet z białek jaj i mąki pszennej, dżem owocowy 100%, herbata owocowa;
obiad: zupa pomidorowa na wywarze warzywnym, dorsz gotowany na parze, kasza jaglana z oliwą z oliwek, brokuł gotowany na parze, kompot owocowy;
podwieczorek: koktajl mleczno warzywny (mleko 2%, banan, truskawki);
kolacja: sałatka ryżowa z duszoną cukinią i papryką, gotowaną piersią indyka i olejem rzepakowym, herbata z miodem.

Wartym rozważenia pomysłem jest skorzystanie z pomocy dietetyka. Dietetyk może pomóc w ułożeniu tzw. “diety wzorcowej”, będącej swego rodzaju szablonem dla konkretnej osoby i rodzaju towarzyszącej jej dolegliwości. Pomoc specjalisty może obejmować również modyfikację sposobu żywienia w zależności od stanu i samopoczucia chorego.

Przestrzeganie zaleceń diety wątrobowej przynosi poprawę kondycji stosujących ją osób i ma ogromne znaczenie we wspomaganiu terapii farmakologicznej pacjentów borykających się z chorobami wątroby. Jeśli czujesz, że Twoja wątroba nie domaga, a nawyki żywieniowe pozostawiają wiele do życzenia, dieta wątrobowa może okazać się dietą skrojona na miarę Twoich potrzeb.

Bibliografia:

https://www.webmd.com/hepatitis/features/healthy-liver
Włodarek D. i wsp., Dietoterapia, PZWL, 2015, Warszawa
https://medlineplus.gov/ency/article/002441.htm
http://www.narutowicz.krakow.pl/uploaded/FSiBundleContentBlockBundleEntityBlockFilesElement/filePath/578/dieta-w-chorobach-watroby-wyd.ii.pdf
https://www.healthline.com/health/fatty-liver-diet

Uwaga!
Treści przedstawione w powyższym wpisie posiadają charakter informacyjny. W razie problemów ze zdrowiem należy skonsultować się z lekarzem. Administrator nie ponosi konsekwencji wynikających z praktycznego wykorzystania zawartych w Serwisie informacji.