Dna moczanowa – dieta i jej kluczowe zasady

Bolesny obrzęk okolic stawów. Tym właśnie cechuje się dna moczanowa – choroba związana z odkładaniem się kryształków kwasu moczowego w stawach oraz tkankach okołostawowych. Odpowiednia dieta odgrywa olbrzymią rolę leczeniu oraz przeciwdziałaniu tej chorobie. Weźmy pod lupę jej zalecenia.

Dna moczanowa – co to takiego?

Dna moczanowa, artretyzm, podagra, skaza moczanowa. Wszystkie te frazy dotyczą zaburzeń metabolicznych związanych z nieprawidłowym rozkładem puryn, będących azotowymi zasadami białek organizmu. Wiąże się to ze wzrostem stężenia kwasu moczowego we krwi, czyli hiperurykemią. Kryształki kwasu moczowego, wytrącające się w tkankach, skutkują bólem i obrzękiem stawów (1). Dna moczanowa dotyczy najczęściej mężczyzn w średnim wieku, a jej przebieg zwykle rozpoczyna się od zajęcia stawu dużego palca stopy. Złogi kwasu moczowego mogą odkładać się również w większych stawach, ścięgnach i mięśniach. W nerkach i drogach moczowych obserwujemy je w postaci kamieni nerkowych (2).

Czynniki sprzyjające rozwojowi dny moczanowej:

• niezdrowy tryb życia. Dna moczanowa bywa często nazywana chorobą dobrobytu. Jest w tym ziarno prawdy, bowiem znikoma ilość ruchu, nieracjonalna dieta oraz stosowanie używek silnie koreluje ze zwiększoną ilością ilości zachorowań;
• wiek i płeć. Dna moczanowa najczęściej rozpoznawana jest u mężczyzn, w wieku powyżej 40 lat;
• współistniejące choroby. Do rozwoju dny moczanowej predysponują m.in. cukrzyca, zaburzania metabolizmu węglowodanów i lipidów, a także nadciśnienie tętnicze;
• odwodnienie organizmu. Niedostateczne nawodnienie tkanek sprzyja krystalizacji kwasu moczowego;
• nadużywanie niektórych leków. Do rozwoju choroby predysponuje przyjmowanie m.in. dużych ilości aspiryny oraz środków moczopędnych;
• częste stosowanie wysokobiałkowych diet, jak np. dieta Dukana;
• stan po przeszczepie.

Do najczęstszych objawów dny moczanowej można zaliczyć:

• zaczerwienienie skóry w okolicy stawu;
• ból stawu;
• obrzęk okolicy stawu;
• wzrost wrażliwości na ciepło w zmienionym chorobowo miejscu.

Pojawiający się w sposób nagły, ostry ból stawu z towarzyszącym mu obrzękiem, może sygnalizować toczący się rozwój choroby w organizmie. Zapalenie stawów ma charakter nawracający. Co ważne, skaza moczanowa może przyjmować także formę bezobjawową.

W celu potwierdzenie dny moczanowej decydujący jest wynik badania laboratoryjnego poziomu kwasu moczowego we krwi. Diagnostyka tej choroby obejmuje również badanie dobowej utraty kwasu moczowego z moczem oraz analizę mikroskopową płynu stawowego. Lekarz może zlecić także badanie RTG oraz USG stawów. Kuracja podagry obejmuje zarówno stosowanie środków farmakologicznych, jak i leczniczą dietę. Właściwa terapia prowadzi do wyciszenia symptomów dny moczanowej.

---

Sprawdź: Czy dieta zawsze oznacza odchudzanie? Obalamy mity na temat diety

---

Dna moczanowa – zasady diety

Głównym założeniem dietetycznym przy skazie moczanowej jest wykluczenie z menu produktów, które cechują się wysoką zawartością puryn. Postępowanie dietetyczne ma tutaj na celu obniżenie poziomu stężenia kwasu moczowego we krwi, co pozwala na złagodzenie oraz wyciszenie objawów towarzyszących chorobie (3).

Główne zasady diety przy dnie moczanowej to:

• zmniejszenie ilości spożywanych puryn. Puryny, związki zasadowe białek, przyczyniają się do intensyfikacji syntezy kwasu moczowego w ustroju. Do potraw obfitujących w puryny należą czerwone mięso, podroby, rośliny strączkowe oraz niektóre gatunki ryb. Zaleca się również eliminację z diety żywności wysoko przetworzonej.
• zwiększenie ilości spożywania potraw o niskiej ilości puryn. W ramach przeciwdziałania ostrym nawrotom dny moczanowej warto bazować na produktach o znikomej ilości puryn, jak np. mleko i jego przetwory, warzywa i owoce;
• właściwe nawodnienie. Odpowiednie nawodnienie organizmu, czyli 2,5-3 litry wody dziennie, jest podstawą skutecznego działania leków na dnę moczanową. Zapobiega ponownej krystalizacji kwasu moczowego w miejscach, z których został wypłukany pod wpływem działania środków farmakologicznych;
• stosowanie właściwie dobranych leków. W przypadku, gdy rozwój choroby jest już zaawansowany, sama dieta może okazać się niewystarczająca. W tej sytuacji należy skorzystać z produktów leczniczych przepisanych przez lekarza, mających na celu rozpuszczenie istniejących kryształów i złogów kwasu moczowego. w organizmie;
• eliminacja alkoholu. Napoje alkoholowe są przeciwwskazane w terapii dny moczanowej, ponieważ wzmagają wewnętrzną syntezę związków purynowych. Warto jednak wiedzieć, że czerwone wino, spożywane w umiarkowanej ilości, nie wydaje się zwiększać w istotny sposób samego ryzyka zachorowania na podagrę;
• unikanie nadmiernego wysiłku. Mowa tu zarówno o przeciążeniu fizycznym, jak i stresie psychicznym, ze względu na możliwość wyzwolenia ostrego napadu dny moczanowej;
• kontrola wagi. Otyłość sprzyja wystąpieniu nawrotów choroby. Warto więc zadbać zarówno o prawidłowy wskaźnik masy ciała BMI, jak i częstsze sprawdzanie ciśnienia krwi oraz regularne badania laboratoryjne – w tym zwłaszcza oznaczenie poziomu cholesterolu i glukozy we krwi.

Produkty zalecane na diecie

Jadłospis w diecie przy dnie moczanowej obfituje w mleko oraz przetwory mleczne, a także warzywa i owoce (4). Nie musi być to, podobnie jak w diecie lekkostrawnej, menu jałowe i monotonne. Przy dobrych chęciach i motywacji pozostaje szerokie pole do popisu dla smacznych eksperymentów kulinarnych.

Przy dnie moczanowej zaleca się spożywanie następujących produktów:

• pełnoziarniste pieczywo, ryż, makarony i kasze;
• chude mięso (do 100 g w ciągu dnia): drób, gotowana szynka;
• mleko o obniżonej zawartości tłuszczu oraz przetwory mleczne (jak np. jogurt naturalny, kefir i maślanka);
• warzywa: ziemniaki, marchew, buraki, cukinia, pomidory, zielone warzywa liściaste, kapusta biała i pekińska;
• owoce: jabłka, gruszki, wiśnie, czereśnie, porzeczki, owoce jagodowe, brzoskwinie, ananas, kiwi,
• oleje roślinne jako dodatek do potraw;
• ziarna zbóż, nasiona i orzechy;
• napoje: woda mineralna, herbata owocowa, napary ziołowe, kawa zbożowa, koktajle i rozcieńczone soki;
• miód, dżem, marmolada owocowa;
• świeże zioła.

Produkty niewskazane na diecie

Menu diety przy dnie moczanowej wyklucza wszystkie produkty spożywcze o wysokiej zawartości puryn (5). Należą do nich:

• tłuste ryby, jak np. łosoś, makrela, flądra;
• tłuste mięso i wędliny, jak np. wieprzowina, cielęcina, jagnięcina, oraz wszelkie wywary mięsne (będące często bazą zup i sosów);
• tłusty ser (żółty i twarogowy), sery topione;
• niektóre gatunki warzyw jak np. warzywa strączkowe, brokuły, kalafior, szpinak, papryka, por i dynia;
• niektóre gatunki owoców, jak np. banan i melon;
• kawa, mocna herbata i kakao;
• czekolada;
• ostre przyprawy i marynaty.

Dieta przy dnie moczanowej – jak przygotowywać posiłki

Lista produktów zalecanych i przeciwwskazanych to nie wszystko. Dieta lecznicza rządzi się swoimi prawami. Przy dnie moczanowej wiąże się często ze zmianą dotychczasowego techniki przygotowywania posiłków. Rekomendowanym sposobem przyrządzania potraw jest tak jak np. przy diecie śródziemnomorskiej, gotowanie w wodzie lub na parze, pieczenie bez użycia tłuszczu oraz duszenie bez wstępnego obsmażania. Duże ilości tłuszczu dostarczane z pożywieniem intensyfikują wchłanianie moczanów. Eliminacja smażenia, a także potraw bogatych w tłuszcze, przyczyniają się zatem do polepszenia stanu zdrowia.

Ważnym aspektem jest regularność. Zaleca się spożywanie 4-5 niewielkich posiłków dziennie, w stałych odstępach czasowych. Ostatni posiłek powinien zostać spożyty do czterech godzin przed planowanym nocnym odpoczynkiem, w celu uniknięcia zatrzymywania w organizmie kwasu moczowego, najbardziej nasilonego w godzinach wieczornych i nocnych.

---

Zobacz też: Dieta wątrobowa – kompendium wiedzy o odżywianiu w chorobach wątroby

---

Ostry napad dny moczanowej – co z dietą?

Nagły, ostry atak zapalenia stawów oraz gwałtowne nasilenie dolegliwości towarzyszących dnie moczanowej wymagają zarówno pilnej konsultacji lekarskiej, jak i modyfikacji stosowanej diety.

Ostry napad podagry trwa około 1-2 tygodni. Do czasu jego ustąpienia zaleca się:

• bazowanie na kleikach zbożowych;
• utrzymanie wysokiej podaży płynów (do 3 litrów dziennie);
• spożywanie owoców obfitujących w przyspieszające usuwanie kwasu moczowego z ustroju związki fenolowe, ze szczególnym uwzględnieniem wiśni i czereśni;
• całkowite wykluczenie mięsa z jadłospisu.

Dna moczanowa jest chorobą wymagającą holistycznego podejścia. Sama dieta nie jest w stanie jej pokonać, a samo leczenie nie rozwinie pełnej skuteczności bez odpowiedniego wsparcia żywieniowego. Znajomość powyższych zasad i wprowadzenie ich w życie pozwoli na ograniczenie ryzyka wystąpienia nawrotu choroby oraz możliwość normalnego funkcjonowania bez bolesnych niedogodności.

Bibliografia:

1. https://www.webmd.com/arthritis/ss/slideshow-gout
2. https://www.webmd.com/arthritis/understanding-gout-basic-information#1
3. http://www.wydawnictwopzwl.pl/download/210950130.pdf
4. http://www.ukgoutsociety.org/docs/goutsociety-allaboutgoutanddiet-0113.pdf
5. https://www.healthline.com/health/gout/diet-restrictions

Uwaga!

Treści przedstawione w powyższym wpisie posiadają charakter informacyjny. W razie problemów ze zdrowiem należy skonsultować się z lekarzem. Administrator nie ponosi konsekwencji wynikających z praktycznego wykorzystania zawartych w Serwisie informacji.