Trombocyty, choć należą do najmniejszych elementów krwi, pełnią jedną z najważniejszych ról w utrzymaniu równowagi organizmu. To dzięki nim niewielkie skaleczenie nie prowadzi do groźnej utraty krwi, a procesy naprawcze przebiegają sprawnie i skutecznie. Dlaczego ich poziom jest tak istotny? Jak go sprawdzić?
Czym są trombocyty?
Trombocyty, czyli płytki krwi, to niewielkie, pozbawione jądra elementy morfotyczne krwi, powstające w szpiku kostnym z cytoplazmatycznych fragmentów megakariocytów. W spoczynku mają formę drobnych, dwuwypukłych dysków o średnicy kilku mikrometrów, lecz po aktywacji szybko zmieniają kształt na kulisty i tworzą charakterystyczne wypustki zwiększające ich powierzchnię kontaktu. Choć żyją zaledwie 8–12 dni, odgrywają niezwykle ważną rolę w codziennym funkcjonowaniu organizmu.
Pamiętaj, że morfologia krwi, którą możesz wykonać m.in. w ALAB laboratoria pozwala precyzyjnie ocenić, czy liczba trombocytów mieści się w granicach uznawanych za prawidłowe, co ma kluczowe znaczenie dla utrzymania równowagi hemostatycznej.
Jakie są funkcje płytek krwi?
Trombocyty wykonują szereg istotnych zadań, spośród których najważniejsze obejmują:
- udział w procesie krzepnięcia krwi – płytki przylegają do miejsca uszkodzenia naczynia (adhezja), aktywują się i uwalniają zawartość ziarnistości, a następnie zlepiają się ze sobą, tworząc czop płytkowy;
- stabilizację skrzepu – obecne na ich powierzchni fosfolipidy wspierają aktywację czynników krzepnięcia i utrwalają powstający skrzep;
- wspomaganie regeneracji tkanek – po utworzeniu czopu płytkowego uwalniają czynniki wzrostu, które pobudzają gojenie i odbudowę uszkodzonych struktur;
- funkcje immunomodulujące – poprzez wydzielanie cytokin, interakcje z leukocytami oraz zdolność do fagocytozy uczestniczą w odpowiedzi zapalnej i wspierają odporność.
Jakie badanie wykonać aby sprawdzić poziom trombocytów?
Poziom płytek krwi ocenia się w badaniu morfologii krwi obwodowej – podstawowym, szybkim i szeroko dostępnym teście, który pozwala uzyskać kompleksowy obraz pracy układu krwiotwórczego. Z jednej próbki krwi pobranej zwykle z żyły łokciowej laboratorium oznacza zarówno liczbę trombocytów, jak i szereg parametrów opisujących ich właściwości.
Najważniejsze parametry oceniające płytki krwi w morfologii to:
- PLT – liczba trombocytów w mikrolitrze krwi;
- MPV – średnia objętość płytki krwi;
- PDW – wskaźnik zróżnicowania wielkości trombocytów;
- PCT (trombokryt) – procentowy udział płytek krwi w objętości krwi;
- P-LCR – odsetek dużych płytek krwi.
Podwyższone płytki krwi – o czym może świadczyć taki wynik?
Płytki krwi powyżej normy to inaczej trombocytoza, która może mieć różne podłoże. Kluczowe jest więc ustalenie, czy wzrost liczby płytek wynika z nadmiernej ich produkcji w szpiku, czy też jest odpowiedzią organizmu na toczący się proces chorobowy. Dopiero ta informacja pozwala właściwie ocenić ryzyko potencjalnych powikłań, takich jak np. zwiększona skłonność do zakrzepicy, oraz zaplanować dalsze postępowanie.
Najczęstsze przyczyny podwyższonej liczby płytek krwi obejmują:
- trombocytozę pierwotną – związaną z rozrostem linii płytkowej w szpiku, m.in. w chorobach mieloproliferacyjnych;
- trombocytozę wtórną, pojawiającą się jako reakcja na:
- infekcje bakteryjne lub wirusowe;
- przewlekłe stany zapalne i uszkodzenia tkanek;
- niedobór żelaza;
- nowotwory złośliwe;
- stosowanie niektórych leków;
- usunięcie śledziony (splenektomię);
- intensywny wysiłek fizyczny.
Warto pamiętać, że jednorazowy wzrost liczby płytek nie musi oznaczać choroby, ale zawsze wymaga konsultacji z lekarzem i oceny w szerszym kontekście klinicznym.
Płytki krwi poniżej normy – co to znaczy?
Obniżony poziom trombocytów, czyli trombocytopenia, to stan, w którym organizm dysponuje zbyt małą liczbą płytek krwi, aby skutecznie zabezpieczyć się przed krwawieniem.
Najczęstsze przyczyny niskiej liczby płytek krwi obejmują:
- zaburzenia produkcji w szpiku kostnym, m.in.:
- niedokrwistość aplastyczną;
- zakażenia wirusowe;
- niedobory witaminy B12 lub kwasu foliowego;
- choroby nowotworowe układu krwiotwórczego;
- uszkodzenie lub zwłóknienie szpiku.
- przyspieszone niszczenie płytek, wynikające np. z:
- chorób autoimmunologicznych;
- sepsy i ciężkich zakażeń;
- działania niektórych leków;
- reakcji po przeszczepieniu szpiku lub przetoczeniu krwi.
- zwiększone zużycie trombocytów, obserwowane w stanach zapalnych, chorobach wątroby czy zaburzeniach krzepnięcia.
Podsumowując, płytki krwi są niewielkimi, ale ważnymi elementami układu krwiotwórczego, odpowiedzialnymi za prawidłową hemostazę, procesy regeneracyjne i wspieranie odporności. Ich poziom ocenia się w morfologii krwi, która pozwala szybko wychwycić zarówno nadpłytkowość, jak i trombocytopenię – stany mogące świadczyć o infekcji, niedoborach, zaburzeniach szpiku czy chorobach autoimmunologicznych. Regularna diagnostyka i właściwa ocena wyników pozwalają szybko reagować, zapobiegać powikłaniom i skutecznie dbać o zdrowie.
Bibliografia:
- Janowicz A., Płytki krwi (trombocyty) – czym są? Co oznacza ich podwyższony lub obniżony poziom?, alab.pl, 2024.
- Kowal K., Trombocyty (PLT, płytki krwi, krwinki płytkowe) – jakie są normy? Co oznacza wysoki i niski poziom trombocytów?, wylecz.to, 2024.
- Alan T Nurden: The biology of the platelet with special reference to inflammation, wound healing and immunity, Frontiers In Bioscience, Landmark, 23, 726-751, January 1, 2018.
- Wiercińska M., Małopłytkowość - za mało płytek krwi? Przyczyny, objawy, leczenie, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2021.
Artykuł sponsorowany
