Retrolisteza – przyczyny, objawy i leczenie kręgozmyku przedniego

Retrolisteza, choć mniej znana niż inne schorzenia kręgosłupa, może stanowić poważne wyzwanie dla pacjentów cierpiących na ból pleców i inne dolegliwości związane z kręgosłupem. Poznaj przyczyny, objawy oraz dostępne metody leczenia kręgozmyku przedniego.

Czym jest retrolisteza?

Retrolisteza to termin medyczny opisujący przesunięcie jednego kręgu względem sąsiedniego kręgu w kierunku tylnym, czyli w stronę pleców. Jest to odwrotność spondylolistezji, gdzie krąg przesuwa się do przodu. Oba te stany mogą prowadzić do bólu kręgosłupa oraz innych powikłań. 

Podstawą klasyfikacji retrolistezy jest ocena nasilenia przemieszczenia kręgu. Klasyfikacja opiera się głównie na metodach diagnostycznych, takich jak badania obrazowe kręgosłupa.

• Lekka retrolisteza oznacza, że krąg jest przesunięty do tyłu o mniej niż 25% jego szerokości. W tym stopniu przesunięcia pacjenci często nie odczuwają wyraźnych objawów, chociaż mogą wystąpić pewne dolegliwości bólowe.
• Umiarkowana retrolisteza oznacza, że przesunięcie kręgu wynosi od 25% do 50% jego szerokości. W tym stadium pacjenci często zgłaszają uczucie dyskomfortu oraz mogą doświadczać ograniczenia ruchomości w danym odcinku kręgosłupa.
• Zaawansowana retrolisteza oznacza, że przesunięcie kręgu przekracza 50% jego szerokości. W tym przypadku pacjenci doświadczają silnego bólu, a także mogą wystąpić objawy neurologiczne spowodowane uciskiem na korzenie nerwowe.

Dokładna diagnoza i klasyfikacja retrolistezy są możliwe dzięki zaawansowanym badaniom obrazowym, takim jak rentgen czy rezonans magnetyczny (MRI). MRI jest szczególnie przydatne w ocenie uszkodzeń tkanek miękkich, takich jak dyski międzykręgowe czy więzadła, które mogą być znaczne w proces retrolistezy.

Przyczyny retrolistezy

Zmiany degeneracyjne w kręgosłupie są jednym z najczęstszych powodów występowania retrolistezy. W miarę starzenia się organizmu, struktury kręgosłupa, takie jak dyski międzykręgowe i stawy fasetkowe, mogą tracić swoją elastyczność i zdolność do amortyzacji. Uszkodzenie i zużycie tych struktur może prowadzić do niestabilności kręgosłupa, co z kolei może spowodować przesunięcie kręgu w kierunku tylnym, czyli retrolistezę.

Urazy kręgosłupa, takie jak skręcenia, złamania czy wypadki komunikacyjne, mogą prowadzić do przemieszczenia kręgów. Gwałtowne ruchy lub bezpośrednie uderzenia w kręgosłup mogą spowodować, że kręgi przemieszczają się w kierunku tylnym, prowadząc do retrolistezy.

Chociaż retrolisteza najczęściej jest wynikiem czynników zewnętrznych lub zmian związanych z wiekiem, niektóre osoby mogą być bardziej podatne na to schorzenie z powodów wrodzonych lub genetycznych. Wrodzone anomalie kręgosłupa czy pewne predyspozycje genetyczne mogą zwiększać ryzyko wystąpienia retrolistezy.

Ryzyko wystąpienia retrolistezy może zwiększyć wiele innych czynników. Należą do nich m.in.: 

• wiek. W miarę starzenia się, struktury kręgosłupa naturalnie ulegają degeneracji, co może prowadzić do retrolistezy;
• ogólny stan zdrowia. Choroby takie jak osteoporoza mogą osłabiać kości, zwiększając ryzyko przemieszczenia kręgów;
• styl życia. Brak aktywności fizycznej, nieprawidłowe podnoszenie ciężarów czy nadwaga mogą przyczyniać się do problemów z kręgosłupem, w tym retrolistezy.

Objawy retrolistezy

Pojawienie się retrolistezy może prowadzić do różnorodnych objawów, które w dużej mierze zależą od lokalizacji i nasilenia przemieszczenia kręgu. Aby skutecznie leczyć tę chorobę, ważne jest zrozumienie i wczesne rozpoznawanie jej objawów.

Głównym i najczęściej występującym objawem retrolistezy jest ból kręgosłupa. Charakterystyka tego bólu może się różnić. Ból może być ostrym, kłującym uczuciem, zwłaszcza po długotrwałym siedzeniu lub staniu. Może wystąpić promieniowanie bólu do innych obszarów ciała, takich jak pośladki, uda lub nogi. Wystąpić może także uczucie sztywności w kręgosłupie – zwłaszcza po przebudzeniu. Nasilenie bólu może zwiększać się podczas wykonywania pewnych ruchów, takich jak schylanie się czy podnoszenie ciężarów.

Przemieszczenie kręgu w kierunku tylnym może powodować ucisk na struktury nerwowe, prowadząc do objawów neurologicznych, jak:

• mrowienie lub uczucie „drętwienia” w kończynach.
• osłabienie siły mięśniowej, zwłaszcza w nogach.
• zaburzenia czucia, takie jak uczucie „opuchnięcia” lub „głębokiego ciepła” w określonych obszarach ciała.

Poza typowymi objawami bólowymi i neurologicznymi retrolisteza może być również przyczyną:

• zmęczenia, zwłaszcza po aktywności fizycznej,
• trudności w poruszaniu się, zwłaszcza po długotrwałym siedzeniu,
• skłonności do unikania pewnych ruchów z obawy przed bólem.

Rozpoznanie retrolistezy

Aby potwierdzić diagnozę retrolistezy, lekarz może zlecić różne badania diagnostyczne:

• rentgen kręgosłupa. Jest to podstawowe badanie, które pozwala na wizualizację struktury kręgów i ewentualne przemieszczenia;
• rezonans magnetyczny (MRI). Pozwala na szczegółowe przedstawienie kręgosłupa, w tym dysków międzykręgowych i struktur nerwowych;
• tomografia komputerowa (CT). Może być używana w przypadkach, gdy inne metody nie dostarczają jednoznacznych wyników;
• badania neurologiczne. Badania, takie jak elektromiografia, mogą być zastosowane w celu oceny funkcji nerwów.

Prawidłowa diagnoza jest kluczem do skutecznego leczenia retrolistezy. Jeśli masz podejrzenie, że możesz cierpieć na retrolistezę, skonsultuj się z lekarzem w celu dokładnej diagnostyki i omówienia dostępnych opcji leczenia.

Leczenie retrolistezy

Leczenie retrolistezy zależy od stopnia jej nasilenia, lokalizacji oraz obecności i stopnia nasilenia objawów. Celem terapii jest złagodzenie objawów, poprawa funkcji kręgosłupa i zapobieganie postępowi schorzenia.

W wielu przypadkach retrolistezy, szczególnie w początkowej fazie, można skutecznie leczyć metody zachowawcze.

• Fizjoterapia pomaga poprawić ruchomość kręgosłupa, zmniejszyć ból oraz wzmocnić mięśnie wspierające kręgosłup.
• Leki przeciwbólowe, takie jak niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), pomagają łagodzić ból i stan zapalny.
• Ćwiczenia rehabilitacyjne są skierowane na poprawę elastyczności, siły i wytrzymałości mięśni kręgosłupa.
• Ortezy mogą być zalecane w celu stabilizacji kręgosłupa i zmniejszenia obciążenia na dotknięty obszar.
• Inne metody, takie jak akupunktura, terapia manualna czy masaż mogą pomóc w łagodzeniu objawów.

W pewnych sytuacjach, gdy metody zachowawcze nie przynoszą oczekiwanych efektów, może być konieczna interwencja chirurgiczna. Operacja chirurgiczna jest rozważana, gdy istnieje znaczne przemieszczenie kręgu, ucisk na struktury nerwowe lub niestabilność kręgosłupa. Metody operacyjne mogą obejmować stabilizację kręgosłupa, dekompresję struktur nerwowych czy korekcję przemieszczenia kręgu. Każda operacja wiąże się z pewnym ryzykiem, dlatego konieczna jest dokładna konsultacja z chirurgiem i rozważenie korzyści oraz potencjalnych komplikacji.

Profilaktyka retrolistezy

W zapobieganiu retrolistezie pomocna są zwłaszcza:

• ćwiczenia wzmacniające – regularne ćwiczenia ukierunkowane na mięśnie kręgosłupa mogą pomóc w zapobieganiu retrolistezy,
• unikanie urazów – ostrożność podczas podnoszenia ciężarów, uprawiania sportów i innych aktywności może zmniejszyć ryzyko urazów kręgosłupa,
• prawidłowa postawa – utrzymanie prawidłowej postawy podczas siedzenia, stania czy chodzenia jest ważne dla ochrony kręgosłupa.

Osoby z diagnozą retrolistezy często zastanawiają się nad swoją przyszłością. Na rokowania wpływa wiele czynników, w tym stopień przemieszczenia kręgu, obecność objawów oraz ogólny stan zdrowia pacjenta. Wielu pacjentów doświadcza znaczącej poprawy po zastosowaniu leczenia zachowawczego. W przypadkach bardziej zaawansowanych chirurgia może przynieść ulgę i poprawić jakość życia. Ważne jest regularne konsultacje z lekarzem i aktywne uczestnictwo w procesie leczenia.

Źródła:

1. Bridwell, K. H., & DeWald, R. L. (2003). The Textbook of Spinal Surgery. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins.
2. Fardon, D. F., & Milette, P. C. (2001). Nomenclature and classification of lumbar disc pathology. Recommendations of the Combined Task Forces of the North American Spine Society, American Society of Spine Radiology, and American Society of Neuroradiology. Spine, 26(5), E93-E113.
3. Resnick, D., & Kransdorf, M. J. (2005). Bone and Joint Imaging. Philadelphia: Elsevier Health Sciences.