Hormony a utrata wagi – co warto wiedzieć?

Od dawna wiadomo, że ludzkie ciało jest skomplikowanym systemem współpracującym ze sobą komórek, tkanek i narządów. W ostatnich latach coraz większą uwagę przywiązuje się do niewidzialnych „dyrygentów" naszego organizmu – hormonów. Te bioaktywne substancje odgrywają nieocenioną rolę w procesie zarówno przybierania, jak i tracenia na wadze. Poznanie ich działanie i dowiedz się, jak wpływ wywierają na metabolizm i apetyt.

Czym są hormony?

Hormony to specyficzne substancje chemiczne wytwarzane przez nasz organizm, które pełnią rolę przekaźników informacji pomiędzy różnymi jego częściami. Są one produkowane przez gruczoły dokrewne, a następnie przemieszczają się z krwią do docelowych tkanek lub organów, gdzie wpływają na ich działanie. Hormony są niezwykle ważne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, ponieważ kontrolują wiele kluczowych procesów fizjologicznych, takich jak wzrost, rozwój, procesy metaboliczne czy też odpowiedź na stres.

Hormony oddziałują na konkretne komórki docelowe, które posiadają odpowiednie receptory dla danego hormonu. Gdy hormon wiąże się z receptorem na powierzchni komórki, aktywuje on łańcuch reakcji wewnątrz komórki, której efektem jest zmiana aktywności tej komórki. Może to polegać na zwiększeniu lub zmniejszeniu produkcji pewnych białek, zmianie tempo metabolizmu komórki, czy też na stymulacji komórki do podziału.

Hormony a apetyt, pragnienie i przemiana materii

Kiedy myślimy o utracie wagi, często skupiamy się na diecie i ćwiczeniach, zapominając o roli, jaką odgrywają hormony w tym procesie. Hormony kontrolują wiele aspektów naszego metabolizmu i apetytu. Poznając ich działanie, możemy lepiej dostosować nasz plan odchudzania.

• Leptyna i grelina to hormony, które wpływają bezpośrednio na uczucie głodu i sytości. Grelina, produkowana w żołądku, jest nazywana „hormonem głodu", ponieważ stymuluje apetyt i zwiększa chęć przyjmowania pokarmu. Jej poziom rośnie przed posiłkiem i spada po nim. Z kolei leptyna, wytwarzana przez komórki tłuszczowe, sygnalizuje mózgowi uczucie sytości, redukując apetyt.
• Insulina i glukagon to dwa hormony trzustkowe odpowiedzialne za utrzymanie stabilnego poziomu glukozy we krwi. Insulina pomaga komórkom w przyswajaniu glukozy i jej przechowywaniu w postaci glikogenu lub tłuszczu. Glukagon działa przeciwnie – zwiększa poziom cukru we krwi przez uwalnianie glukozy z glikogenu w wątrobie. Równowaga między tymi hormonami jest kluczowa dla stabilnego poziomu energii i prawidłowego przebiegu procesów metabolicznych w organizmie.
• Hormony tarczycy, takie jak trójjodotyronina (T3) i tyroksyna (T4), odgrywają istotną rolę w regulacji tempa przemiany materii. Wpływają na to, jak szybko spalamy kalorie i jak efektywnie nasze ciało wytwarza energię. Niedobory tych hormonów mogą prowadzić do spowolnienia metabolizmu, co utrudnia utratę wagi.
• Kortyzol, często nazywany „hormonem stresu", jest produkowany przez nadnercza. Chociaż jest niezbędny dla odpowiedzi na stres, przewlekłe podwyższone poziomy kortyzolu mogą prowadzić do gromadzenia tłuszczu, zwłaszcza w okolicach brzucha.
• Estrogeny i androgeny odgrywają ważną rolę w regulacji wagi u kobiet i mężczyzn. Estrogeny, kobiece hormony płciowe , wpływają na rozmieszczenie tłuszczu w ciele i mogą wpływać na skłonność do gromadzenia tłuszczu w dolnej części ciała. Androgeny, dominujące u mężczyzn, wpływają na budowę mięśni i rozmieszczenie tłuszczu, głównie w okolicach brzucha.

Zaburzenia hormonalne a trudności z utratą wagi

Nie wszystkie problemy z wagą są wynikiem niewłaściwego stylu życia czy diety. Często ukryte przyczyny trudności z utratą kilogramów leżą w układzie hormonalnym.

• Niedoczynność tarczycy jest stanem, w którym tarczyca nie produkuje wystarczającej ilości hormonów. Może to prowadzić do spowolnienia metabolizmu, uczucia zmęczenia i przyrostu wagi. Nadczynność tarczycy, będąca przeciwieństwem, może powodować przyspieszenie metabolizmu, co skutkuje utratą wagi, ale także może prowadzić do innych poważnych problemów zdrowotnych.
• Zespół policystycznych jajników (PCOS) to schorzenie, które może prowadzić do zaburzeń hormonalnych. Kobiety z PCOS często mają wyższy poziom insuliny i mogą mieć trudności z utratą wagi. Zespół ten może prowadzić również do innych problemów zdrowotnych, takich jak nieregularne cykle menstruacyjne czy problemy z płodnością.
• Insulinooporność powoduje, że komórki organizmu nie reagują prawidłowo na insulinę. Może to prowadzić do nadmiernej produkcji insuliny przez trzustkę, co sprzyja gromadzeniu się tkanki tłuszczowej, zwłaszcza w okolicach brzucha. Insulinooporność jest również czynnikiem ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2.

Przyczyny i skutki zaburzeń hormonalnych

Zaburzenia hormonalne mogą wynikać z wielu przyczyn – od genetyki, przez problemy zdrowotne, po styl życia. Mogą one powodować zachwianie gospodarki hormonalnej w organizmie, prowadząc nie tylko do problemów z wagą, ale także do innych poważnych schorzeń. Niezależnie od przyczyny, ważne jest monitorowanie poziomu hormonów i podejmowanie odpowiednich działań w celu ich wyrównania.

Jeśli podejrzewasz, że Twoje trudności z wagą mogą być związane z zaburzeniami hormonalnymi, ważne jest skonsultowanie się z endokrynologiem. Lekarz przeprowadzi niezbędne badania, takie jak badania krwi i badanie ultrasonograficzne (USG), i może zalecić odpowiednie leczenie. Często poprzez odpowiednią terapię i regulację poziomu hormonów można osiągnąć pożądaną wagę i poprawić samopoczucie.

Hormony a styl życia

Aby osiągnąć cel w postaci zdrowej sylwetki, niezbędne jest zrozumienie wpływu hormonów na nasze ciało. 

• Zasady zdrowego odżywiania nie tylko pomogą Ci kontrolować wagę, ale także wspierają równowagę hormonalną. Włącz do diety białko pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, zdrowe tłuszcze oraz błonnik. Ogranicz spożywanie cukrów prostych oraz produktów przetworzonych, które mogą zaburzać działanie insuliny i innych hormonów. Regularne posiłki i picie odpowiedniej ilości wody również odgrywa ważną rolę w utrzymaniu gospodarki hormonalnej w ryzach.
• Wybierając odpowiedni rodzaj aktywności fizycznej, możemy wpłynąć na równowagę hormonalną. Ćwiczenia wytrzymałościowe, takie jak bieganie czy jazda na rowerze, poprawiają wrażliwość na insulinę. Z kolei ćwiczenia siłowe wpływają na poziom testosteronu i wzmacniają masę mięśniową. Ważne jednak, aby nie przetrenowywać się, ponieważ nadmierna aktywność może zakłócać równowagę hormonalną.
• Chroniczny stres prowadzi do podwyższonego poziomu kortyzolu, co może utrudniać utratę wagi. Dlatego warto stosować techniki relaksacyjne, takie jak medytacja czy joga. Sen jest równie ważny – niedobór snu może zakłócać produkcję leptyny i greliny, hormonów odpowiedzialnych za uczucie głodu i sytości. Dbałość o regularny, zdrowy sen to klucz do zachowania równowagi hormonalnej.

Suplementy diety i zioła wspierające równowagę hormonalną

Istnieją różne preparaty i zioła, które mogą wspierać utrzymanie równowagi hormonalnej organizmu. Należą do nich adaptogeny, takie jak Ashwagandha czy Maca, które pomagają organizmowi dostosowywać się do warunków stresu. Dodatkowo, suplementy diety takie jak olej z wiesiołka czy olej lniany mogą wspierać poziom estrogenów. Pamiętaj jednak, aby przed ich stosowaniem skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem.

Jeśli podejrzewasz, że problemy z wagą mogą wynikać z zaburzeń hormonalnych, warto skonsultować się z endokrynologiem. Lekarz przeprowadzi niezbędne badania i doradzi, jakie kroki podjąć w celu przywrócenia równowagi hormonalnej i wsparcia procesu utraty wagi.

Źródła:

1. Hall, J. E., & Guyton, A. C. (2011). Guyton and Hall Textbook of Medical Physiology. Elsevier Health Sciences.
2. Romieu, I., & Dossus, L. (2017). Hormones, metabolic profiles and body weight control. Journal of Endocrinological Investigation, 40(4), 347-359.
3. Wurtman, R. J., & Wurtman, J. J. (2016). Nutrition and hormones. Elsevier.
4. Schwartz, M. W., Woods, S. C., Porte Jr, D., Seeley, R. J., & Baskin, D. G. (2000). Central nervous system control of food intake. Nature, 404(6778), 661-671.